Dziecko rodzi się z tylko częściowo rozwiniętym układem immunologicznym. Wraz z jego rozwojem powiększają się migdałki, aby osiągnąć docelowy rozmiar pod koniec 3 roku życia. W wieku około 7 lat migdałki zaczynają ulegać procesowi inwolucji, czyli zanikają. Przerost migdałka gardłowego następuje w okresie maksymalnego jego rozwoju, czyli między 4 a 7 rokiem życia.
W prawidłowo funkcjonującym organizmie migdałki okresowo zwiększają swoją objętość. Dzieje się tak podczas infekcji (zarówno wirusowych jak i bakteryjnych), przy alergicznym nieżycie nosa lub przy narażeniu na dym tytoniowy. Zdarza się również, że migdałki przerastają i nie zmniejszają już swoich rozmiarów. Problem ten najczęściej dotyczy migdałka gardłowego.
W warunkach fizjologicznych powietrze dostaje się do jamy nosowej, tam jest oczyszczane i ogrzewane. Trzeci migdał przerastając ogranicza, a następnie zamyka drogę przepływu powietrza z jamy nosowej do dalszych części układu oddechowego. Dziecko nabiera powietrze przez usta, pominięty zostaje proces oczyszczania. Do organizmu napływa zwiększona ilość patogenów i częściej występują infekcje. Ponadto przerośnięty migdałek gardłowy uciska na trąbkę słuchową, uniemożliwiając wyrównanie ciśnień i dopływ powietrza do ucha środkowego. Jest to przyczyną zwiększonej częstości zapaleń ucha środkowego i może doprowadzić do niedosłuchu przewodzeniowego.
Przerost trzeciego migdała występuje najczęściej u dzieci w wieku 4-7 lat. U tych dzieci występują nawrotowe infekcje gardła, zapalenie ucha środkowego, przewlekłe zapalenie trąbki słuchowej, upośledzenie słuchu, zapalenie tchawicy, krtani, oskrzeli. Można zauważyć problemy z oddychaniem (oddychanie przez usta, głośny oddech), chrapanie, a nawet bezdechy senne. Dzieci są apatyczne, pozbawione apetytu. Przegapienie tych objawów lub unikanie leczenia może doprowadzić do pogorszenia rozwoju somatycznego dziecka, obniżenia poziomu jego inteligencji, nieprawidłowego zgryzu lub ułożenia szczęki.
Od 7 roku życia migdałek gardłowy się obkurcza i ostatecznie zanika. Zdarzają się jednak sytuacje, w których migdał pozostaje, a nawet przerasta. Przyczyny tego zjawiska nie są do końca poznane. Jako najbardziej prawdopodobną przyczynę uznaje się ciągłe stymulowanie antygenami, co ma miejsce przy powtarzających się infekcjach lub u alergików. Komórki układu odpornościowego są wówczas stale aktywne i nie dopuszczają do jego obkurczenia. Może się również zdarzyć, że trzeci migdał przerośnie po usunięciu migdałków podniebiennych, przejmując ich funkcje.
Migdałek gardłowy nie jest widoczny podczas oglądania jamy ustnej i gardła. Najprostszą metodą jego uwidaczniania jest rynoskopia tylna. Lekarz wprowadza do jamy ustnej lusterko i ogląda przy jego pomocy migdał. Badanie to wymaga jednak współpracy ze strony pacjenta, a to stanowi problem u małych dzieci. Drugą metodą jest badanie endoskopowe, w którym laryngolog wprowadza przez jamę ustną lub nosową endoskop, na którego końcu jest kamera. Umożliwia ona dokładne obejrzenie migdałka i struktur sąsiednich.
Trzeci migdł: jak wygląda leczenie?
Metody leczenia migdałka można podzielić na farmakologiczne i chirurgiczne. Każda z tych metod ma zalety i wady, dobór leczenia powinie być dostosowany do konkretnego dziecka. O wyborze metody decyduje otolaryngolog dziecięcy.
Do metod farmakologicznych zaliczamy stosowanie kropli do nosa zawierających glikokortykosteroidy oraz metody pobudzania układu immunologicznego. Badania dotyczące stosowania glikokortykosteroidów są obiecujące, jednak nie ma dokładnych informacji na temat długości koniecznego leczenia i jego skuteczności długoterminowej. Metody immunostymulacji są stosunkowo słabo poznane i są raczej stosowane jako metoda dodatkowa.
Chirurgiczne usunięcie migdałka gardłowego to adenotomia. Po zabiegu dziecko przez kilka godzin leży na boku i jest obserwowane. Zazwyczaj nie występują powikłania. Czasami może wystąpić krwawienie, które jest hamowane przy pomocy specjalnego opatrunku uciskowego (tamponady tylnej). Bardziej poważne powikłania są rzadkie.
Zdarza się, że otolaryngolog decyduje się na usunięcie migdałków podniebiennych (tonsilektomia). Zabieg ten może zostać wykonany jednocześnie z adenotomią. Zasadność tego zabiegu zawsze jest ustalana indywidualnie dla każdego dziecka.
Aby zapobiec przerostowi trzeciego migdała należy przede wszystkim zapobiegać częstym infekcjom. Ważne jest, aby u dzieci z alergicznym nieżytem nosa prowadzić terapię alergii (przy pomocy leków antyhistaminowych lub przez immunoterapię), która może być przyczyną przerostu migdałka gardłowego. Przerost migdałka występuje częściej u dzieci narażonych na bierne palenie tytoniu, w związku z tym dzieci powinny być bezwzględnie odizolowane od dymu tytoniowego.
