Co to jest inteligencja emocjonalna?
Inteligencja emocjonalna określa potencjalne zdolności uczenia się umiejętności praktycznych, które opierają się na pięciu składnikach: samoświadomość, motywacja, kierowanie samą sobą, empatii i dobrym układaniu stosunków z innymi osobami. (Daniel Goleman)
Podstawą inteligencji emocjonalnej jest samoświadomość, czyli umiejętność rozpoznawanie uczucia w chwili kiedy ono nas ogarnia. Odpowiednie rozpoznanie emocji zwiększa szansę zapanowania nad nią (np. złość). Kierowanie emocjami i związanymi z nimi reakcjami to trudna sztuka. Często się zdarza, że osoby, które słabo ją opanowały, muszą walczyć z niemiłymi uczuciami. Również umiejętność empatii oraz rozpoznawania uczuć innych osób, jest niezmiernie ważna i często predysponuje do wykonywania zawodów wymagających troskliwości czy opieki i zrozumienia. Inteligencja emocjonalna to również umiejętność nawiązywania i podtrzymywania związków z innymi.
Jak widać inteligencja emocjonalna jest niezwykle ważna - decyduje o umiejętnościach przystosowania się do otoczenia, udanych relacjach międzyludzkich i sukcesach zawodowych.
Kiedy kształtuje się inteligencja emocjonalna?
Kształtowanie umiejętności emocjonalnych dzieci zaczyna się właściwie już od dnia narodzin. Niemowlęta, które otrzymują od dorosłych dużo pozytywnych emocji szybko uczą się pewności, że uda im się stawić czoło wyzwaniom życiowym. Natomiast dzieci z domów, w których panuje chłód uczuciowy, będą prawdopodobnie iść przez życie, nie spodziewając się ani zachęty, ani zainteresowania ze strony rówieśników i dorosłych.
Właściwy rozwój inteligencji emocjonalnej następuje w okresie przedszkolnym, kiedy dziecko uczy się i nabywa zdolności diagnozowania, rozpoznawania i rozumienia uczuć swoich oraz innych osób a jednocześnie uczy się radzenia z problemami. Można wyróżnić tu następujące kompetencje:
- rozwój etyczny, czyli umiejętność, która pozwala na odróżnianie dobra od zła, jak również złego zachowania od dobrego. Dzięki niej dziecko ma możliwość odczuwania wstydu, poczucia winy czy buntu, kiedy zostały przekroczone jego granice.
- empatia. czyli umiejętność odczuwania tego, co czują inni; obdarowywania ich miłością troską
- uczciwość i przestrzeganie zasad moralnych, czyli umiejętność rozpoznawania kłamstwa oraz jego funkcji. Dziecko w wieku 4 lat zaczyna rozumieć, że mówienie nieprawdy to coś złego, wcześniej służyło mu ono do zwracania uwagi na siebie lub rozładowywania złości.
- rozwiązywanie problemów, czyli umiejętność określenia problemu, znalezienia różnych rozwiązań i wybraniu tego właściwego, która powstaje na bazie doświadczeń dziecka.
Jak rozwijać inteligencje emocjonalną?
1) Rozmawiaj o uczuciach, zadawaj dziecku pytania: co czuje? co może w tej samej sytuacji czuć druga osoba? Mów o swoich uczuciach, ucz czym one są i jak je nazywać: można je rysować, opisywać, szukać w książkach - każdy sposób jest dobry.
2) Akceptuj uczucia dziecka - te dobre i te złe. Nie należy negować uczuć, a jedynie zachowanie z nich wynikające - to nie uczucia są złe a dane zachowanie. Ważne jest aktywne słuchanie – zamiast słuchać jednym uchem, warto akceptować uczucia słowami: „Mmm, rozumiem, chyba jesteś smutny, to musiało być przykre” oraz często parafrazować wypowiedzi malucha, by pokazać mu, że rzeczywiście go słuchamy. Parafrazowanie pozwoli także upewnić się, czy dobrze rozumiemy intencje i odczucia dziecka.
3) Ucz rozwiązywania problemów, pokazuj alternatywne rozwiązania, analizuj ich konsekwencje; nie wolno pozostawiać dziecka samemu sobie.
4) Ucz radzenia sobie z porażką, czyli umiejętność wyciągania wniosków z popełnianych błędów. Warto przeanalizować z dzieckiem, co poszło nie tak, i jak w przyszłości reagować, by uniknąć porażki.
5) Przede wszystkim rodzic powinien mówić o swoich uczuciach, nauczyć się akceptować uczucia własne i być za nie odpowiedzialny, bo kiedy Ty jako rodzic zaakceptujesz je, pozwolisz sobie na nich przeżywanie, dopiero wówczas będziesz mógł zaakceptować uczucia dziecka i mu pomóc.
6) Ucz dziecko słuchania, niech wie, co to znaczy aktywne słuchanie. Pokaż, że rozmowa wymaga czasu i skupienia na drugiej osobie oraz na własnych odczuciach.
7) Ucz, że tłumienie w sobie emocji, może często nasilać uczucie złości, powodować konflikty oraz być przyczyną agresywnych zachowań.
8) Pokazuj różne punkty widzenia, np.: w czasie konfliktów między rodzeństwem, pytaj co mogła czuć druga strona, czy dziecko w ogóle się nad tym zastanawiało? Uświadamiaj, że różne osoby, każdą sytuację mogą widzieć inaczej, a tym samym odczuwać inne emocje z nią związane.
9) Oddzielaj zachowania od emocji i ucz tego dziecko - niech zrozumie, że przeżywanie negatywnych emocji nie jest czymś złym, złe są wynikające z nich zachowania, kiedy maluch nie potrafi nad nimi zapanować.
10) Chwal dziecko – niech maluch czuje się wyjątkowo, a dodatkowo warto wytłumaczyć dziecku, czym zasłużyło sobie na pochwałę.
Bibliografia: D. Goleman, Inteligencja emocjonalna. Poznań 1997
