Pedagogika Montessori ma z każdym dniem coraz więcej zwolennników - dlaczego? Jaki jest fenomen tej myśli pedagogicznej? Przed rozpoczęciem edukacji każdego dziecka warto zastanowić się do jakiego przedszkola chcemy posłać pociechę. Czy będzie to tradycyjne przedszkole, czy właśnie przedszkole montessoriańskie.
Swoboda i wolność
Swoboda w ujęciu Montessori oznacza, że dziecko:
1) Podejmuje aktywność wtedy, kiedy jest na to gotowe
Nie jest powiedziane, że na tabliczkę mnożenia wyznaczono konkretne dni w semestrze, jedno dziecko skorzysta z pomocy pozwalających opanować daną umiejętność we wrześniu, inne zainteresuje się tym samym za kilka tygodni. Wynika to z istnienia w rozwoju dziecka istotnych faz, które umiejętnie rozpoznane pozwalają na naukę danych czynności wtedy, gdy rzeczywiście jest ku temu najlepszy moment.
2) Samodzielnie wybiera miejsce pracy, które stworzy mu komfort psychiczny i fizyczny
3) Pracuje tak długo, jak tego potrzebuje - pięć minut, godzinę, dwa dni, miesiąc
4) Samodzielnie myśli i podejmuje decyzje
5) Pracuje na swoją satysfakcję, samo dokonuje oceny swojej pracy
6) Nie jest narażone na krytykę, natarczywą pomoc, poprawianie
7) Samodzielnie decyduje, czy będzie pracowało w pojedynkę, w parze czy w grupie
Dziecko przez daną mu swobodę intuicyjnie uczy się odpowiedzialności. Musi bowiem zastanowić się, czy to co robi jest dla niego odpowiednie, czy nie ogranicza swobody innych i czy nie wpływa negatywnie na otoczenie.
Pedagogika Montessori nie nakreśla ram czasowych wymaganych na naukę konkretnych materiałów. Dziecko poznaje świat poprzez doświadczanie w indywidualnym tempie. Dokonuje się to samoistnie po wielu próbach przebytych w skupieniu i ciszy. Dziecko koncentruje się na danej czynności tylko wtedy, gdy rzeczywiście jest ona dla niego interesująca. To zadziwiające, ale uwaga poświęcana podjętemu działaniu potrafi być tak spolaryzowana, że w gruzach legną teorie o określonym w danym wieku maksymalnym czasie skupienia uwagi dziecka na danej czynności. Oczywiście istotnym jest to, aby inicjatywa dziecka nie była podjęta przez wcześniejsze zachęty otoczenia, dziecko samo powinno podjąć aktywność.
Zastanawiasz się, jak to możliwe przy dużej grupie dzieci w przedszkolu, aby praca przebiegała sprawnie, gdy każdy robi to, co chce?
Dzieci są tak skupione na czynnościach, które wykonują, że jedyny hałas, jaki dobiega z sali to dźwięki wykorzystywanych pomocy lub sporadyczne rozmowy.
Otoczenie powinno być uporządkowane i usystematyzowane tak, aby dziecko swobodnie mogło w nim funkcjonować. Potrzeba ruchu nie powinna być hamowana poprzez zakazy, a język i świat odgłosów powinien sprzyjać rozwojowi dziecka.
Przedszkole Montessori
Inaczej „Casa dei Bambini” to nic innego jak „Dom dzieci”, który ma być przyjazny, dostępny i funkcjonalny, czyli otwarty na potrzeby najmłodszych.
Otoczenie ma stwarzać możliwości permanentnego zdobywania doświadczeń, tworzenia i rozwoju. Jest przestronne, uporządkowane, estetyczne, a meble i przedmioty codziennego użytku, włącznie z klamkami u drzwi i okien są dostosowane do wzrostu dziecka. Rozmieszczenie mebli i schemat sali umożliwiają dziecku łatwą orientację w przestrzeni. Pomieszczenie musi być atrakcyjne dla oka i wbrew pozorom nie sprawia tego kolorowa sala pełna zabawek.
Zabawki czy pomoce?
Zabawki tu po prostu nie istnieją, a zastępują je „dydaktyczne materiały dla zmysłów”. Są one tylko pomocą w zdobywaniu wiedzy i namacalnym jej przyswajaniu, a nie istotą tego nurtu. Motywują do działania swoją prostotą, mówiąc do dziecka „sprawdź, co można ze mną zrobić”. Są tak skonstruowane, aby korzystanie z nich nie sprawiało dziecku trudności. Nie należy nazywać ich zabawkami, gdyż działalność dziecka jest taką samą pracą jak działalność dorosłego, tak jak noża w ręku kucharza nie nazwiemy zabawką, a gotowania w restauracji dla setek gości zabawą, tak różowej wieży służącej do przyswojenia pojęć „duży” i „mały” nie nazwiemy zabawką, a samego dociekania jej zastosowania zabawą .
Istotą przedszkoli Montessori są poza doświadczaniem i korzystaniem ze specyficznych materiałów również ćwiczenia życia codziennego. Nie znajdziemy tu „zabawkowego żelazka”, ale prawdziwe, nie zauważymy różowej, plastikowej łyżeczki, ale drewnianą chochlę lub metalowe sztućce. Dziecko samodzielnie zapali zapałkę, zetrze marchew na tarce i umyje podłogę.
Wszystkie materiały są dostępne, dlatego w zasięgu ręki stoją miski z wodą, szczotki do zamiatania, ściereczki, zmywaki, szczotki do czyszczenia butów itp.. Naturalna jest wzajemna pomoc bez narzucania się i chęć współpracy. Należy wspomnieć, że w przedszkolach Montessori wszystkie dzieci przebywają w jednej, mieszanej wiekowo grupie, co pozwala im na czucie się zarówno najmłodszym, średnim i najstarszym.
Nauczyciel i przewodnik
Wydawać by się mogło, że nie ma nic prostszego, bo przecież dziecko pracuje samo, wtedy kiedy chce, więc nie trzeba planować programu zajęć, ingerować w jego pracę. A jednak bycie nauczycielem w przedszkolu czy szkole Montessori to nie lada wyzwanie.
Bywa tak, że gdy nauczyciel motywuje swoje postępowanie dobrem dziecka, zazwyczaj wybiera rozwiązanie wygodniejsze dla siebie
Nauczyciel Montessori musi wyzbyć się myślenia w sposób „Wiem, co jest dla Ciebie najlepsze”. Powinien pomagać dziecku w rozwijaniu jego indywidualności z uwzględnieniem możliwości, pomaga osiągnąć spontaniczną koncentrację, rozwinąć samodzielność, wiarę w swoje możliwości, zamiłowanie do porządku i pracy, do ciszy i pracy indywidualnej. Wypracowuje w uczniach postawy posłuszeństwa nie zmuszając do niego, a sprawiając, że sam swobodnie o posłuszeństwie decyduje. Kreuje postawy dalekie od rywalizacji, nacechowane pomocniczością i miłością do otoczenia. Nauczyciel Montessori towarzyszy uczniowi, daje czas, obserwuje i potrafi rozpoznać zainteresowania uczniów. Pomaga, gdy jest to potrzebne, swoją ingerencję w pracę ucznia ogranicza do minimum, daje wolny wybór. Jest daleki od oceniania, nie stosuje kar i nagród, krytyki, stara się nie poprawiać ucznia. Udziela odpowiedzi pośrednich, aby uaktywnić myślenie ucznia.
Jeśli przekonuje Was koncepcja pedagogiki Marii Montessori bez trudu znajdziecie placówki montessoriańskie w Warszawie i innych miastach. Mimo, iż ciągle nie do końca rozpowszechnione na oczekiwaną przez ich prekursorów skalę, jednak cieszące się zaufaniem większości spośród tych, którzy otworzyli się na doświadczenia Pedagogiki Montessori.
Mamo, Tato!
W odpowiednim czasie, gdy zrozumiem, że ciężko jest żyć bez umiejętności sznurowania bucików podejdę w przedszkolu do półki, na której stoją pięknie wyszlifowane drewniane deseczki, bloczki, sześcianiki, puszki szmerowe, tarki do warzyw i wiele innych, nieznanych mi dotąd rzeczy. Spośród nich wybiorę ramkę do nauki wiązania sznurowadeł. Pewnie zastanawiacie się, o czym ja w ogóle mówię?
Nie są to zabawki, jak Wam się pewnie wydaje. My się tu nie bawimy, tylko poznajemy świat i robimy to z wielką przyjemnością, ale tylko wtedy, kiedy coś nas zainteresuje.
Wezmę ramkę ze sobą na korytarz, tam najłatwiej jest mi się skupić. Pani nie powie, żebym wracał do stolika, bo tam zwyczajnie nie pracuje mi się tak dobrze jak na korytarzu. Siądę pod ścianą i będę kombinował, co zrobić z tymi sznureczkami i jak je powkładać w otworki. W końcu się sam nauczę, a jeśli narobię supłów i zrzednie mi mina, to nasza pani wyjaśni mi krótko gdzie tkwi przyczyna i będę próbował dalej.
…Coś mi już nawet wychodzi, wrócę do ramki za jakiś czas, teraz mam ochotę sprawdzić, z ilu drewnianych bloczków zbudować wieżę, aby była wyższa od tej zbudowanej z pięciu…
