Jedna dziewczynka utożsamia się z kopciuszkiem, mały chłopiec zagubiony w przedszkolnej grupie czuje się brzydkim kaczątkiem, dziewczynka, która straciła rodzinę lub jej wsparcie, czuje się samotna i odrzucona jak dziewczynka z zapałkami. Dzieci nie muszą być świadome uniwersalności baśniowych postaci, ale dla nas dorosłych lub dla nich samych po latach stają się żywym obrazem siebie. Czasami jednak potrafią tak wczuć się w sytuację bohatera, że razem z nim przeżywają rozterki i cierpienia.
Dlaczego warto czytać dzieciom bajki?
Baśnie przekazują dzieciom prawdy życiowe, przygotowują je do życia, które nie zawsze będzie usłane różami. Czy słusznie powinniśmy rozbijać bańkę mydlaną przedstawiającą życie jako idyllę? Może czas dzieciństwa powinien być właśnie beztroski i pozbawiony zmartwień?
Z drugiej zaś strony stwarzając dziecku otoczkę idealnego, pięknego świata, w którym problemy miewają tylko dorośli pozbawiamy je życiowej zaradności i skazujemy na rozczarowanie i bezradność w momencie, gdy w życiu napotka na przeciwności losu. Baśnie w subtelny sposób pokazują dziecku, że rzeczywistość potrafi być niezbyt przyjazna, przeszkody i walka z nimi są nieuniknione. Jeśli tylko staramy się je przezwyciężyć możemy osiągnąć spokój ducha i uporać się z problemami. Baśnie poruszają najważniejsze problemy egzystencji człowieka. Nawet jeśli zły wilk jest zabijany i wypychany kamieniami, co kojarzy się nam raczej z horrorem niż z bajką dla dzieci, w samym dziecku nie wzbudza to przerażenia tak ogromnego, jak w nas, którzy wręcz zastanawiamy się, czy nie naruszyło to delikatności i wrażliwości małego słuchacza. Dla malucha jest to tylko prosta konsekwencja złego postępowania, która nie sprawi, że za każde złe zachowanie będzie karało innych przemocą fizyczną.
Czego uczą bajki dla dzieci?
Baśnie przestrzegają nas przed złymi wilkami i czarownicami. Ostrzegają przed władczymi, silnymi olbrzymami, ziejącymi ogniem smokami, przebiegłymi królowymi. Z drugiej zaś strony pokazują, że zło zawsze można przezwyciężyć dobrem, dlatego zazwyczaj pojawia się w nich postać o cechach pozytywnych, zwalczająca zło. W ten sposób dziecko uczy się, że może stać się dzielnym królewiczem, który pokonuje smoka, lub że dzielny rycerz może przyjść mu z pomocą w potrzebie. Może mieć nadzieję, że istnieją „krasnoludki”, które zatroszczą się o nie w potrzebie. Pokazują też nasze słabości i konsekwencje własnego zachowania. Nie mówią dosłownie: „jeśli będziesz nieuważny i zbyt ufny, wilk którego spotkasz na drodze w lesie wykorzysta twoją nieostrożność i może wyrządzić krzywdę tobie i twoim bliskim. Przekaz nie jest dosłowny, ale tez nie jest abstrakcja, której nie rozszyfruje umysł dziecka. Jest tak skonstruowany, że trafia zarówno do dzieci jak i dorosłych przemawiając do różnych warstw osobowości.
Baśnie dla dzieci
Baśń budzi zainteresowanie dziecka bardziej niż inne opowieści, gdyż zawiera tajemnicę przedstawia rzeczywistość niespotykaną dosłownie, a jednocześnie łączy się z rzeczywistością. Z jednej strony jest zabawna, z drugiej poważna i skłaniająca do przemyśleń, pozbawiona morału, który sugerowałby dalsze losy wymusza niejako zastanowienie się nad ukrytym przesłaniem. Zmusza do pobudzenia wyobraźni i odkrywa indywidualne problemy dziecka, wkradając się w jego wewnętrzny świat i tym samym przyciągając jego uwagę. Porusza trudne problemy dziecięcości nie bagatelizując ich, pomaga uporać się z przeciwnościami i uwierzyć w swoje możliwości. To wszystko składa się na późniejsze odnajdywanie się dziecka w świecie społecznym. Baśń staje się często nieświadomym środkiem psychoterapeutycznym pomagającym zrozumieć prawidła życia i odnaleźć się w nim.
Czytając na nowo baśnie naszego dzieciństwa często uświadamiamy sobie, że sami jesteśmy ich bohaterami. Analiza baśni, które pamiętam z dzieciństwa, tych które najbardziej zapadły mi w pamięć i które zdarza mi się czytać również teraz, nie tylko z racji bycia nauczycielem małych dzieci pozwoliła mi zrozumieć wiele aspektów własnej osobowości i z pewnością nauczyła mnie więcej, niż przestrogi typu: „nie rozmawiaj z nieznajomymi”, „nie podawaj nikomu swojego adresu”, „bądź sumienna i dokładna, bo tylko wtedy będziesz bezpieczna, szczęśliwa i osiągniesz coś w życiu”.
