Jest to zupełnie bezpodstawne, trudności artykulacyjne wymagają odpowiedniej terapii logopedycznej, ale nie świadczą o braku gotowości dziecka do rozpoczęcia nauki w szkole. Należy jednak wziąć pod uwagę stopień tych zaburzeń, czasami bowiem są one wynikiem poważniejszych problemów rozwojowych.
Dlaczego rozwój mowy dziecka jest tak ważny?
Przede wszystkim nierozerwalnie wiąże się on z rozumowaniem, czyli czynnościami intelektualnymi. Dziecko myśli o czymś, docieka, rozwiązuje jakiś problem a później o nim mówi, potrafi wyrazić wynik rozumowania słowami. Poza tym mowa jest doskonałym narzędziem do wyrażania stanów emocjonalnych, które również należy wcześniej zrozumieć i ocenić. Dodatkowo rozwój mowy jest pomocny w interakcjach społecznych, nawiązywaniu kontaktów, porozumiewaniu się, odczuwaniu stanów emocjonalnych innych osób. Nie należy również zapominać o kształtowaniu kultury słowa. Wszystkie te umiejętności są niezwykle ważne w całym późniejszym życiu, nie tylko podczas nauki w szkole. Warto rozwijać te umiejętności nie tylko podczas zaaranżowanych zajęć, ale również w każdej, codziennej sytuacji.
Na jakie aspekty należy zwracać szczególną uwagę biorąc pod uwagę rozwój mowy dziecka w wieku przedszkolnym?
- komunikatywność - konstruowanie złożonych wypowiedzi, prowokowanie do odpowiedzi poprzez zadawanie pytań otwartych, wdrażanie do wypowiadania się pełnym zdaniem, odpowiednie stosowanie akcentów, powiększanie zasobu słownictwa, przerw w wypowiedzi i tonu odpowiadającemu rodzajowi wypowiedzi ( zdanie pytające, wykrzyknikowe…)
- mowa jako wynik rozumowania - skłanianie do wyrażania emocji, przemyśleń, wyodrębnianie tego, co najważniejsze w naszych przemyśleniach, nazywanie przedmiotów i czynności, porozumiewanie się z innymi za pomocą słów
- kultura języka - poprawność wypowiedzi, zwracanie uwagi na kulturalne słownictwo, wrażliwość na piękno języka
- uważne słuchanie - bez niego trudne jest konstruowanie jakiejkolwiek wypowiedzi
Zaburzenia mowy u dzieci
Przyjrzyjmy się bliżej zaburzeniom mowy, aby mieć świadomość, co w prawidłowym rozwoju mowy ma prawo być kształtowane powoli, a na co powinniśmy zwrócić szczególna uwagę.
- z zaburzeniami mowy często łączy się wady słuchu, gdyż dzięki temu, że słyszy przyswaja słownictwo, uczy się porozumiewania z otoczeniem, kontroluje sposób wypowiadania się, jest w stanie zauważać i niwelować nieprawidłowości przez osłuchiwanie się.
- również zaburzenia ruchowe mogą mieć związek z problemami w rozwoju mowy. Mowa tu przede wszystkim o braku nieprawidłowości w oddychaniu i motoryce aparatu artykulacyjnego- mięśnie twarzy, krtani, gardła, jamy ustnej.
- problemy z mową współwystępują często u dzieci z zaburzeniami umysłowymi, jednak w tym względzie należy być ostrożnym ze stwierdzaniem takich nieprawidłowości u przedszkolaków
- jąkanie się często jest wynikiem jakiegoś silnego przeżycia, np. przestawiania na inną rękę niż ta preferowana przez dziecko. Przyczyny jąkania się i nagłego urywania odpowiedzi nie są jednak do końca znane.
- w przypadku czterolatków często obserwuje się opóźnienia w rozwoju mowy czynnej, tzn. mówią bardzo mało lub wcale, ale doskonale rozumieją i słyszą. Ciężko im dorównać tempem do prawidłowego wypowiadania głosek i składania sylab. Nie należy jednak dramatyzować, takie objawy zalicza się do normy rozwojowej.
W zakresie mowy przedszkolak rozpoczynający klasę zerową powinien:
- uważnie słuchać wypowiedzi innych
- nawiązywać rozmowę i kontakt wzrokowy, poprawnie wypowiadać głoski, sylaby, wyrazy, zdania
- wypowiadać się w sposób poprawny gramatycznie i składniowo
- konstruować złożone wypowiedzi
- umieć dopasować ton głosu do wypowiedzi, prawidłowo akcentować
- wskazywać głoski w nagłosie i wygłosie
Aby dziecko osiągnęło taki rozwój mowy należy z nim dużo rozmawiać, zwracając uwagę na poprawność fleksyjną, składniową i gramatyczną wypowiedzi. Wypowiadać jasne komunikaty i przede wszystkim słuchać dziecka oraz pozwolić mu na udział w rozmowie.
Mowa czterolatka:
- mówią dużo i chcę dużo wiedzieć
- dzielą się swoimi refleksjami i przeżyciami
- mówią o swoich potrzebach, potrafią wykonywać polecenia
- posługują się przyimkami
- zaczynają wymawiać z zamkniętymi zębami głoski „c”, „s”, „z”, „dz” nadając im odpowiednie brzmienie
- przestają wsuwać język między zęby
- głoska l może przechodzić w r, podobnie s, z , c ,dz w sz, ż, cz, dż
- naturalne jest używanie form niegramatycznych
Mowa pięciolatka:
- wypowiada głoskę r, czasami zamienia l na r
- formułuje rozwinięte wypowiedzi
- łączy przyczynę ze skutkiem, opowiada bieg wydarzeń
- opisują i analizują
- starają się być przesadnie gramatyczne
Wszelkie niepokojące objawy, jak np. zbyt cichy ton wypowiedzi, niezrozumiały głos, niepoprawne akcenty, rytm wypowiedzi czy zbyt dziecinny jak na 5-6 latka ton głosu należy skonsultować ze specjalistą.
