Czasami zaburzenia lękowe u dzieci przeradzają się w fobie, które są irracjonalnymi zachowaniami utrudniającymi życie w społeczeństwie, narzucają nadmierną kontrolę swojego bezpieczeństwa i co najważniejsze wywołane są czynnikami, które tak naprawdę nie stanowią zagrożenia dla ogarniętej fobią osoby. Przykładem może być arachnofobia, czyli lęk przed pająkami - irracjonalny, bo mały pajączek nie pożera ludzi.
Jak pomóc dziecku, które ma zaburzenia lękowe?
Jednak sama świadomość nie załatwia sprawy. Co z tego, że wiemy, że przy odpowiednim zachowaniu wobec psa nie grozi nam niebezpieczeństwo, skoro serce podchodzi nam pod gardło nawet przy spotkaniu z ratlerkiem. Dla uwydatnienia przyczyn podam Wam kilka prostych przykładów: do dziś boje się psów, nawet małych, bo w dzieciństwie niegroźnie wyglądający kundelek ugryzł mnie w łydkę, do tej pory widząc zbliżającego się do mnie psa (bez właściciela) staję nieruchomo albo zaczynam śpiewać w myślach wesołą piosenkę, aby odwrócić uwagę od własnego lęku. Pająki nie należą do żyjątek, które mogłabym hodować na parapecie, bo kojarzą mi się ze śmiercią, szczególnie gdyby jeden z nich chodził mi po twarzy wpadłabym w panikę. Dlaczego? Mama zna kilka „prawd życiowych”, należy do nich między innymi ta, że chodzący po kimś pająk oznacza śmierć kogoś bliskiego. Jako dziecko bałam się zbliżyć do studni, bo mieszkała tam niejaka „Wowa”, która skutecznie pozwalała uniknąć zagrożenia wpadnięcia do wody. Gdybym musiała zostać sama w wielkim domu nocą włączyłabym cokolwiek, co do mnie mówi: telewizor, radio, albo odświeżałabym kontakty telefoniczne, oczywiście przy włączonym świetle i absolutnie nie schodziłabym po schodach, ewentualnie w rozświetlonym domu. Kiedyś pod nieobecność rodziców ktoś zapukał do okna w pokoju gościnnym.
Jak pokonać lęk?
Często ludzie sami stosują terapię odwrażliwiającą w celu uporania się z lękami i fobiami. Dorośli oglądają horrory, chociaż trzęsą się ze strachu, dzieci w kółko chcą słuchać bajki o Czerwonym Kapturku mimo, że boją się złego wilka. Jest to sposób leczenia strachu strachem, przy czym powoli zauważamy, że nasze lęki nie są do końca zasadne. Odwrażliwianie można również przeprowadzić w sposób przemyślany, powoli oswajając dziecko z sytuacją wywołującą lęk. Dla przykładu lęk przed pająkami zwalczamy czytając książki o pająkach, o tym, czym się żywią, pokazując ilustracje, później wybierając się do zoo i obserwując pająki w terrarium, wreszcie szukając ich na podwórku i obserwując sieć pajęczą przez lupę.
Zatem jak pokonać lęk? Należy pamiętać, że musi się to dziać stopniowo i powinno być dostosowane do psychicznych sił dziecka. Musimy stopniować wrażenia, jakie mu proponujemy aby odwrażliwianie przyniosło efekty. Oczywiście nie mamy stuprocentowej gwarancji, że nagle maluch przestanie się bać psów, byłoby to wręcz niebezpieczne, gdyby całkowicie zaufał zwierzęciu. Ważna jest również świadoma edukacja, np. na temat tego, jakie zachowania zwierzęcia oznaczają jego wrogi stosunek do człowieka a jakie zachowania człowieka pomogą w uniknięciu zagrożenia.
Czy rodzic może wspierać w tym dziecko?
Czasami zaburzenia lęków u dzieci wynikają z niewłaściwych postaw z otoczenia dziecka. Na przykład zabierając je z miejsca, w którym chodzą mrówki, tuląc mocno dziecko i mówiąc, że już jest bezpieczne i nic mu nie grozi budujemy w dziecku lęk przed mrówkami. Co gorsza przy kolejnym zetknięciu z nimi z przerażeniem w głosie krzyczymy, aby uciekało, bo zaraz stanie się to samo, co poprzednio. A można przecież wytłumaczyć, że pieczenie po spotkaniu z mrówką zdarza się i owszem, jest nieprzyjemne, ale można je przeżyć a zdecydowanie lepszy efekt przyniesie zauważenie, że sprytnie ominęło mrowisko albo ładnie bawiło się ze szczeniaczkiem sąsiadów niż mówienie: „Dobrze, że nie wszedłeś na to mrowisko, znowu by był płacz” albo „miałeś szczęście, że ten pies Cię nie pogryzł”, wystarczyłoby : „jak pięknie bawiłeś się z Pimpkiem”.
Zaburzenia lękowe u dzieci mogą wynikać nie tylko ze złego doświadczenia, ale również - jak w przypadku małych dzieci nieumiejętność zweryfikowania realnego zagrożenia. Takie lęki przechodzą razem z wiekiem i rozwijającą się inteligencją dziecka.
Dzieci bite przez ojca mogą bać się towarzystwa obcych mężczyzn, maluchy, które użądliła pszczoła wpadają w panikę, gdy zauważą zbliżającego się owada.
Bajki terapeutyczne
Jak pokonać lęk? Pomocne okażą się również bajki terapeutyczne, w których można zawrzeć odwrażliwianie. Pozbyciu się tych nieprzyjemnych stanów sprzyja również rysowanie swoich lęków, odgrywanie scenek, w których to zabawki lub inni ludzie odczuwają znane dziecku trudności. Można też po prostu wytłumaczyć dziecku jego lęk.
Czasami zaburzenia lękowe u dzieci łatwo jest pokonać w dość prosty sposób, stosując mały podstęp. Można np. pozbyć się raz na zawsze potwora z szafy spryskując jej wnętrze magicznym płynem, który raz na zawsze odstrasza nieproszonych gości, lęk przed zostawaniem samemu odpędzić poprzez zapewnienie towarzystwa ukochanej lalki lub misia.
Musimy jednak pamiętać, że każdy sposób radzenia sobie z lękiem należy zweryfikować z rzeczywistymi obawami i osobowością dziecka. Jak zwykle w przypadku dzieci - najważniejsze jest wyczucie i znajomość własnej pociechy.
