Czym jest przemoc? Definicja przemocy w rodzinie, którą znajdziemy na stronie Niebieskiej Linii brzmi następująco: jest to „zamierzone i wykorzystujące przewagę sił działanie przeciw członkowi rodziny, naruszające prawa i dobra osobiste, powodujące cierpienie i szkody. Można wyróżnić następujące rodzaje przemocy: psychiczną, fizyczną, ekonomiczną, seksualną i zaniedbanie.” Jak w takim razie można rozpoznać przemoc emocjonalną?
Kiedy słowa ranią – słów kilka o agresji werbalnej
Agresja słowna to najczęściej stosowana forma przemocy emocjonalnej. Forward w swojej książce Toksyczni rodzice pisze o „słownych tyranach”, którzy mają dwa style działania: bezpośredni i pośredni. Ten pierwszy polega na jawnym i otwartym ataku wobec dziecka. Drugi styl jest bardziej wyrafinowany, rodzic stosuje sarkazm, uszczypliwość, subtelne upokarzanie. Rodzice, którzy stosują agresję słowną wobec dziecka często tłumaczą, że są to żarty. Dziecko jednak nie potrafi dostrzec, że jest to żart czy sarkazm, ono traktuje to jako rzeczywisty opis swojej osoby. Jest on dla niego tym bardziej bolesny, że otrzymuje go od osoby, z którą jest mocno związany emocjonalnie.
Co ciekawe, agresja słowna może zostać również ukryta pod opiekuńczością. Rodzice twierdzą, że odnoszą się w ten sposób do dzieci, gdyż świat jest podły i oni chcą dziecko na to przygotować.
Jeśli będziesz grzeczny, to będziemy cię kochać
…czyli szantaż emocjonalny. To kolejny przykład przemocy. Rodzice, którzy go stosują chcą wymusić podległość i posłuszeństwo pod groźbą konsekwencji uderzających w podstawy wzajemnej relacji z dzieckiem.
Rodzice, którzy stosują szantaż emocjonalny chcą uzależnić od siebie dziecko, chcą aby było ono podległe. Kartą przetargową jest m.in. miłość rodzica do dziecka, pieniądze, pomoc w karierze, dobra opinia o dziecku, czy szczęście rodziny. Aby rezultaty szantażu były korzystne dla rodzica- szantażysty, musi on przekonać ofiarę o osobistych korzyściach, które uzyska jeśli podda się szantażowi. Aby to zrobić, stosuje następujący sposób – uwypukla asymetrię, która jest obecna w relacji rodzic-dziecko. Twierdzi, że opór ofiary (czyli dziecka) wynika z jej zagubienia i bezradności, podczas gdy sobie przypisuje mądrość i wyłącznie dobre intencje...
Innym sposobem jest sugerowanie, że opór ofiary wynika z jej choroby albo zaburzeń emocjonalnych. Rodzic może również czynić wyrzuty, że dziecko nie kocha go w takim stopniu, w jakim powinno. Innymi sposobami jest wykorzystywanie przez szantażystę osoby trzeciej, która jest lubiana przez dziecko, albo tworzenie sztucznej rywalizacji, np. z rodzeństwem. Te działania mają na celu sprawienie by dziecko poddało się szantażowi, a co za tym idzie – było uzależnione od rodzica.
Nieobecny rodzic
Ostatnią rzeczą, którą chcę przybliżyć jest zaniedbanie emocjonalne. Problem nieobecnego rodzica pojawia się we wszystkich klasach społecznych. Często, gdy widzimy dziecko dobrze ubrane, z najnowszymi zabawkami wydaje się nam, że wszystko jest w porządku. Jednak gdy dziecko nie otrzymuje czułości i miłości, a rodzice nie są obecni w jego życiu i nie potrafią nawiązać z nim bliskiej i ciepłej relacji - wyrządzają mu ogromną krzywdę. Często rodzice tłumaczą swoją nieobecność w życiu dziecka tym, że chcą mu zapewnić jak najlepszy byt, wysłać do elitarnych szkół i dlatego tak dużo pracują, a po pracy są zmęczeni i muszą odpocząć. Jednak dziecko, żeby prawidłowo się rozwijać potrzebuje w pierwszej kolejności rodziców, którzy poświęcają mu uwagę, darzą go miłością i najzwyczajniej w świecie są obecni w jego życiu.
Dlaczego rodzice stosują przemoc emocjonalną?
Powodów jest kilka i są bardzo różne. Rodzice, którzy stosują przemoc emocjonalną często nie mogą sobie poradzić z frustracją, która towarzyszy odmowie ze strony dziecka. Boją się też straty, utraty kontroli albo nie chcą pozwolić na usamodzielnienie się dziecka. Tak bardzo obawiają się utraty siły i kontroli, że decydują się na stosowanie kar, co również wycisza ich lęk przed stratą. Często ich zachowanie wynika z tego, że sami w przeszłości, jako dzieci, doświadczyli przemocy ze strony swoich rodziców czy opiekunów. Przemoc rodzi przemoc.
W następnej części artykułu przybliżę problem nadmiernej kontroli oraz rywalizacji rodzica z dzieckiem.
Bibliografia:
- Tryburcy M., Rodzice sprawcy przemocy emocjonalnej, “Dziecko krzywdzone” 2003, nr 4.
- Buck C., Forward S., Toksyczni rodzice, Wydawnictwo Czarna Owca, Warszawa 2015.
- Maćkowicz S., Kiedy słowa ranią…jak przemoc słowna wpływa na psychikę dziecka, „Tu i teraz”, Czerwiec 14, 2013, [ dostęp: 19.07.2017], http://magazyntuiteraz.pl/kiedy-slowa-rania-jak-przemoc-slowna-wplywa-na-psychike-dziecka/.
