Zabawa w życiu dziecka: jakie funkcje pełni?
Najważniejszym zajęciem małego dziecka jest zabawa. Dzięki zabawie maluch uczy się lepiej rozumieć otaczający świat i samego siebie. Zabawa ma wpływ na rozwój poznawczy i emocjonalny, poza tym kształtuje także osobowość dziecka. Podczas tych pozornie mało znaczących czynności, zachodzi szereg niezwykle ważnych dla dzieci procesów:
1) Uczą się rozwiązywać problemy i przezwyciężać napotkane trudności. Poznają swoje możliwości i ograniczenia.
2) Rozwijają swoją wyobraźnię i uczą się kreatywności.
3) Poprzez wcielanie się w różne role rozwijają swoją inteligencję emocjonalną i uczą się trudnej sztuki empatii. Poznają także normy społeczne i społecznie akceptowane wzorce postępowania.
4) Dzięki zabawie kanalizują negatywne emocje, uczą się wyrażania uczuć.
5) Kontakt z innymi dziećmi przygotowuje je do pracy w grupie.
6) Rozwijają się także zdolności motoryczne a dzieci mogą zaspokoić swoją naturalną potrzebę ruchu.
Włączenie się do zabawy z dzieckiem i aktywne uczestnictwo rodzica sprawia, że dziecko czują się ważne i wyjątkowe, choć nie zawsze oddanie się zabawie jest dla dorosłych sprawą prostą. To, z czym rodzice mają największy problem, to zrezygnowanie z poczucia kontroli – a to w zabawie ma znaczenie kluczowe. Jeśli oddamy dziecku ster może się okazać, że każda, nawet najzwyklejsza codzienna czynność jest wspaniałą zabawą. Sortowanie prania, kroje warzyw, wspólne wybieranie produktów w sklepie – to wszystko może być zabawnym, emocjonującym doświadczeniem, które jednocześnie przygotowuje malucha do życia w społeczeństwie. Ciężko jednak dorosłym przestawić się na sposób myślenia dziecka. Przeważnie zależy nam na czasie i jak najszybszym wykonaniu domowych obowiązków, więc zamiast włączyć dziecko w nasze działania, odsuwamy je na bok i wykluczamy, żeby nam ‘’nie przeszkadzało”. Zapominamy o tym, że maluch uczy się poprzez obserwacje, naśladownictwo. W przyszłości będziemy próbować egzekwować od dziecka wykonywanie czynności, z których przez większość dzieciństwa było wykluczane. Poza tym bardzo często dla maluchów takie dorosłe czynności są znacznie bardziej atrakcyjne niż samotne siedzenie w kącie i układanie klocków.
Jak bawić się z dzieckiem?
Zapracowanym rodzicom często doskwiera także brak pomysłów, siły, chęci. Dajmy sobie przyzwolenie na to, że czasem można postrzegać zabawę z dzieckiem jako nudną. Bywają dni, że trudno jest się zrelaksować, wejść w rolę i dać się ponieść zabawie - potraktujmy to jako wyzwanie, przygodę. Warto uzmysłowić sobie, co jest w tym wszystkim najważniejsze - nie chodzi o samą czynność konkretnej zabawy, ale robienie czegoś razem z dzieckiem, aktywne uczestnictwo, wspólne spędzanie czasu. Zamiast na siłę wymyślać temat zabawy, próbować narzucać swoje pomysły czy rozwiązania, warto pozwolić dziecku przejąć dowodzenie – to ono jest ekspertem w tej dziedzinie. Zapamiętaj, że nie każda zabawa musi mieć wartość edukacyjną. Tu ważny jest sam proces, działanie, swoboda, uczestnictwo. Jeśli macie się bawić, pozwól dziecku wymyśleć temat przewodni. Pozwól maluchowi rozwinąć skrzydła. Wjedź do jego świata. Zadawaj pytania. Baw się na całego: wygłupiaj się i pozwól ponieść się swobodnej zabawie.
Jak bawić się z dziećmi?
- Nie wydawaj poleceń, słuchaj.
- Zarezerwuj sobie dużo czasu.
- Nie rób w tym czasie nic innego: wyłącz telefon i laptopa.
- Pozwalaj na błędy i eksperymenty.
- Doceniaj wysiłek dziecka i zachęcaj go do działania.
- Pozwól dziecku przejąć dowodzenie, ale upewnij się, że zabawa jest bezpieczna i nie wymknie się spod kontroli.
- Unikaj nadmiernego pobudzenia, w stosownym czasie przerwij i pomóż dziecku się wyciszyć.
Obecność rodzica w zabawie nie tylko buduje więź. Zabawa pomaga dziecku przepracować wiele emocji i trudności, choć dorosłym czasem trudno jest zrozumieć i zaakceptować sposób, w jaki jego pociecha to robi. Maluchy często naśladują rzeczy zaobserwowane w świecie dorosłych - muszą je przerobić, przepracować po swojemu, żeby je przyswoić i zrozumieć (tak jest np. ze śmiercią) i to zjawisko zupełnie naturalne. Rodzic jest swego rodzaju buforem emocjonalnym: wychwytuje emocje dziecka i przesyła informacje zwrotne. To pomaga dziecku regulować nastrój i zachowanie, uczy odczytywania sygnałów i trudnej sztuki komunikacji: zarówno werbalnej, jak i niewerbalnej. Każda z tych umiejętności buduje kompetencje społeczne dziecka i przyczynia się do budowania jego poczucia bezpieczeństwa.
