Czytanie i pisanie jest bardzo ograniczonym w przedszkolu procesem. Zakres umiejętności rozwijanych w wieku przedszkolnym w obszarze czytania i pisania a zarazem zdolności, jakie powinno posiadać dziecko rozpoczynające naukę w szkole podstawowej mieści się w następujących, cytowanych z podstawy programowej wymaganiach:
„Dziecko:
1) potrafi określić kierunki oraz miejsca na kartce papieru, rozumie polecenia typu: narysuj kółko w lewym górnym rogu kartki, narysuj szlaczek, zaczynając od lewej strony kartki;
2) potrafi uważnie patrzeć (organizuje pole spostrzeżeniowe), aby rozpoznać i zapamiętać to, co jest przedstawione na obrazkach;
3) dysponuje sprawnością rąk oraz koordynacją wzrokowo-ruchową potrzebną do rysowania, wycinania i nauki pisania;
4) interesuje się czytaniem i pisaniem; jest gotowe do nauki czytania i pisania;
5) słucha np. opowiadań, baśni i rozmawia o nich; interesuje się książkami;
6) układa krótkie zdania, dzieli zdania na wyrazy, dzieli wyrazy na sylaby; wyodrębnia głoski w słowach o prostej budowie fonetycznej;
7) rozumie sens informacji podanych w formie uproszczonych rysunków oraz często stosowanych oznaczeń i symboli, np. w przedszkolu, na ulicy, na dworcu.”
Jak przygotować dziecko do nauki czytania i pisania?
Czytanie i pisanie tworzy nierozerwalną całość, trudno bowiem wyobrazić sobie umiejętność czytania złożonych tekstów, bez znajomości znaków graficznych a umiejętność pisania bez umiejętności odkodowania tego, co napisaliśmy. Oczywiście nasze dzieci często nas zaskakują pisząc literki, a nawet imiona lub kilka wyrazów ciągiem, lub gdy patrząc na kartkę, plakat lub znak przy ulicy bez zastanowienia wymawiają wyraz, jaki jest na nim napisany. Musimy jednak zdać sobie sprawę z tego, że owszem, jest to znakomita nauka czytania i pisania, wiążąca się i określana często czytanie globalne, czyli oswajaniem wzrokowym i odwzorowywaniem znaków graficznych, jednak nie zastąpi całego procesu przygotowania dziecka do podjęcia nauki pisania i czytania.
Czasami nie zdajemy sobie sprawy, jak proste, codzienne czynności i zabawy pomagają w przygotowaniu dzieci do startu w szkole. Działania zmierzające do wykształcenia się typowych umiejętności potrzebnych w tym zakresie możemy wprowadzać już od wczesnych lat przedszkolnych, nawet od 3 roku życia, nie zapominając o tym, iż chociażby motoryczna sprawność dziecka rozwijające pisanie kształtowana jest właściwie już od urodzenia.
Nauka przez zabawę
Przy przeprowadzaniu ćwiczeń z naszymi maluchami nie możemy kierować się wygórowanymi ambicjami, sugerując, że starsza córka w wieku 4 lat ładnie składała już proste wyrazy w całość albo nasz 4 latek pisze już swoje imię na kartce, a w przedszkolu ciągle nie prowadzona jest nauka pisania i czytania. Dzieje się tak nie bez powodu. Być może Asia pisze MAMA , TATA, ASIA, PROSZYE (PROSZĘ…) drukowanymi literkami na kartce A4, ale:
- nie potrafi zapisać tych wyrazów w liniaturze (w określonej przestrzeni), dodatkowo liniatura jest bardzo wąska a przedszkolak ma prawo mieć problemy z narysowaniem malutkiego szlaczka przypominającego literkę „s” w określonym, kilkumilimetrowym polu, co więcej, trudno mu pokolorować kółko bez wychodzenia za linie lub połączyć kropkowany wzór - jaki jest sens w demotywowaniu malucha jego naturalnymi w tej kwestii niepowodzeniami?
- zna tylko literki drukowane
- pismo jest chwiejne, nie zachowany jest kierunek pisania literek
- często pisze pismem lustrzanym
- zaczyna pisanie od prawej strony kartki a oglądanie obrazków od końca książeczki
- pisze, tak jak słyszy, w słowie „proszę” słyszy „SZY” a nie „SZ”, jest to dla niego bardzo naturalne, nie rozumie, dlaczego miałoby być inaczej
Nauka czytania i pisania to trzy stopniowo rozwijane u dziecka sfery:
1. procesy psychomotoryczne: koordynacja wszystkich zmysłów (w tym koordynacja wzrokowo-ruchowa), sprawne analizatory (wzrokowy, słuchowy, kinestetyczno- ruchowy), sprawność motoryczna (manualna), sprawny aparat artykulacyjny
2. procesy poznawcze: myślenie, zasób słownictwa i pojęć, łączenie danego słowa z konkretnym przedmiotem
3. procesy emocjonalno–motywacyjne: emocjonalna gotowość i chęć (motywacja) do czytania i pisania, zainteresowanie tymi czynnościami; w przypadku motywacji warto pamiętać o tym, aby nie oceniać przedszkolaka, nie karcić za niepowodzenia w próbach czytania i pisania a cierpliwie czekać na moment, w którym będzie ono gotowe do takiej nauki, nie zapominając o równoczesnej motywacji i nauce przez zabawę
A co, gdy dziecko jest już gotowe?
Może zaistnieć sytuacja, w której 5 letnie dziecko jest już idealnie przygotowane do podjęcia nauki czytania i pisania, wtedy można wprowadzać już typowe szkolne metody, dzięki którym nauka literek będzie skuteczna, jednak w tych działaniach należy być ostrożnym i nie działać z pośpiechem a wcześniej dokładnie przeanalizować, czy rzeczywiście wszystkie 3 sfery są dokładnie wykształcone, a o to niezwykle trudno.
Proces przygotowania dziecka do nauki czytania i pisania w przedszkolu przebiega harmonijnie i równomiernie, gdyż zazwyczaj w programie dydaktycznym właśnie na te obszary kładzie się największy nacisk. Program dydaktyczny w ciągu dnia w przedszkolu powinien zajmować 1/5 pobytu dziecka w przedszkolu, w tym zawarta jest również edukacja matematyczna, przyrodnicza, społeczna, artystyczna, które również łączą się i wspomagają czytanie i pisanie. W rezultacie nie jest to zbyt duża ilość czasu, ale wystarczająca dla młodych umysłów. Najlepszym sposobem do pracy z dziećmi jest łączenie wszystkich aktywności i przeprowadzanie zajęć w formie zabawy, wtedy zyskujemy cenny czas na naukę czytania i pisania i gwarantujemy maluchom fajną zabawę rozwijającą je w wielu sferach jednocześnie.
Jeśli dziecko chodzi do przedszkola i realizuje program dydaktyczny w domu wystarczy przeprowadzić z nim kilka zabaw dydaktyczno-ruchowych, a w przypadku zadań grafomotorycznych, czy pracy z książeczką powinny to być od kilku do kilkunastominutowe sesje. W przedszkolu czas na czystą dydaktykę to ok. 1-2 godziny, jeżeli odejmiemy od tego aktywności nie powiązane z czytaniem i pisaniem i dodamy wszelkie rozwijające umysł dziecka zabawy i aktywności twórcze uzyskamy ok. 2-3 godziny kreatywnej i rozwijającej nauki przez zabawę.
Zabieramy się do nauki? Z przyjemnością! : )
