Do tej pory naukowcy nie opracowali testów laboratoryjnych (krew, mocz, zdjęcie rentgenowskie), które jednoznacznie pozwoliłyby na potwierdzenie diagnozy. W celu postawienia diagnozy zespół specjalistów spotyka się z dzieckiem i rodzicami. Diagnoza jest wypadkową obserwacji zachowań dziecka oraz wywiadu przeprowadzonego z rodzicami.
Kiedy można zdiagnozować autyzm?
Najczęściej ma to miejsce około trzeciego roku życia dziecka (często dlatego, że czas oczekiwania na konsultację ze specjalistą jest bardzo długi, z powodu dużej ilości dzieci). Na szczęście to zjawisko w ostatnim czasie zmienia się na korzyść małych pacjentów. Stale pogłębiająca się wiedza i rosnąca świadomość dotycząca rozwoju dziecka w pierwszych latach życia pozawala na wcześniejsze rozpoznawanie zaburzeń ze spektrum.
Autyzm: dlaczego tak istotna jest szybka interwencja?
W naszym społeczeństwie jest bardzo silnie zakorzenione przekonanie, że małe dziecko tylko śpi, je, płacze i brudzi pieluchy, prawdziwa nauka rozpoczyna się dopiero w przedszkolu. Badania prowadzone w przeciągu ostatnich lat na całym świecie pokazują, jaki ogrom umiejętności społeczno-komunikacyjnych oraz samoregulacji opanowują dzieci w pierwszych 12 miesiącach życia. Wbrew pozorom to nie tylko umiejętność chodzenia, jedzenia łyżeczką i kilka pierwszych słów. Jest to okres, w którym dziecko buduje fundamenty swojego rozwoju, uczy się siebie, swojego ciała, integruje je z otoczeniem a także uczy się społecznych podstaw komunikacji. Te wszystkie umiejętności wynosie z relacji ze swoim opiekunem, najczęściej mamą. To ona jest jego wiernym kompanem oraz niejako pierwszym nauczycielem otaczającego świata i reguł w nim rządzących. Przez setki lat nie skupiano się na tym okresie. Relacja mama-dziecko była czymś naturalnym i intuicyjnie przekazywanym z pokolenia na pokolenie. Rozpoznanie nowej jednostki jaką jest autyzm, spowodowało konieczność przyjrzenia się rozwojowi dziecka miesiąc po miesiącu. Dzięki temu można zaobserwować, w którym momencie i z jakich przyczyn harmonijny rozwój zostaje zakłócony. W wielu przypadkach pewne nieprawidłowości są dostrzegalne już od pierwszych miesięcy życia dziecka.
Zgłębienie dziecięcego rozwoju przyniosło ogrom informacji na temat kroków społeczno-komunikacyjnych, jakie musi opanować dziecko, aby w pełni rozwinąć swój potencjał. Już w pierwszym roku życia dziecko neurotypowe ( typowo rozwijające się) uczy się samoregulacji swojego ciała (reguluje swój rytm dobowy: wyodrębnia się czas czuwania i czas snu; uczy się regulować swoje posiłki nadając tej czynności rytm; przyzwyczaja ciało do bodźców płynących ze środowiska, wyrabia się w nim pewna rutyna: mama zdejmuje mi pieluszkę, zanosi do chłodniejszego, wilgotnego pomieszczenia, więc chyba nadchodzi czas na kąpiel), organizuje swój świat wokół codziennych, powtarzalnych czynności, dzięki czemu staje się on dla niego przewidywalny. Kolejną umiejętnością jest kontakt wzrokowy i rozwijanie jego funkcji- od naturalnego spojrzenia w kierunku głosu mamy, po obserwację twarzy i mimiki mamy, naśladowanie jej, rozpoznawanie emocji, po wodzenie wzrokiem mama-przedmiot. Dziecko uczy się dzięki temu oddzielenia siebie od środowiska, od innych ludzi. To tylko przykłady kilku kluczowych obszarów i umiejętności, jakie opanowuje maluch w pierwszym etapie swojego życia.
Dzieci uczą się wszędzie i przez cały czas. Nieustannie eksplorują otoczenie i robią eksperymenty: Co stanie się ze szklanym wazonem, kiedy go zrzucę?, Czy jak wsadzę fasolkę do nosa to ona urośnie? Przez cały czas dostarczają do swojego mózgu ogromne ilości informacji, które przetwarzają, zapamiętuj i na ich podstawie wyciągają wnioski (czasem niewłaściwe, ale cóż nauka wymaga błędów). Mózg człowieka ma największe możliwości rozwoju (pomnażania komórek nerwowych) w pierwszych czterech, pięciu latach życia. Nigdy później ten proces nie działa na taką skalę. Jest to również okres, kiedy mózg jest bardzo plastyczny, dzięki czemu można łatwiej zmienić nieprawidłowe ścieżki połączeń neuronowych w mózgu i skierować je na właściwy tor.
Autyzm: co powinno cię zaniepokoić?
Pewne amerykańskie badania porównujące nagrania video z pierwszych i drugich urodzin grupy dzieci, pokazują, że pewne subtelne oznaki nieprawidłowego rozwoju były widoczne już podczas pierwszego nagrania, czyli w 1 roku życia.
To co może zaniepokoić rodzica to:
- trudności dziecka w regulacji rytmu dobowego (okres snu i czuwania)
- kłopot z reagowaniem na własne imię
- dziecko nie nawiązuje kontaktu wzrokowego; spojrzenie jest krótkotrwałe, nie służące komunikacji
- nieodwzajemniony uśmiech społeczny (dziecko nie uśmiecha się w odpowiedzi na uśmiech opiekuna)
- w trakcie zabawy dziecko wykazuje większe zainteresowanie zabawką niż rodzicem: dziecko nie szuka wzrokiem rodzica, nie pokazuje mu zabawki, nie sprawdza czy rodzic jest obok
- większe zainteresowanie elementami zabawki niż jego funkcją: obserwowanie rzucanego samochodu, powtarzanie tej czynności w kółku, zabaw ta jest samotna, dziecko układa zabawki w rzędy, ciągi itp. nie dzieląc się z rodzicem swoim dziełem
- dziecko nie bawi się w zabawę ,,na niby", nie rozumie jej
- dziecko nie naśladuje naszej mimiki twarzy, gestów
- dziecko w chwilach podekscytowania lub w trakcie zabawy wykonuje dziwne ruchy np. machanie, trzepotanie rączkami, stukanie przedmiotami, podskakiwanie itp.
Pamiętaj, to Twoja intuicja rodzicielska jest najważniejszym wyznacznikiem! Jeśli czujesz, że coś jest nie tak, że twoje dziecko bawi się inaczej niż dzieci w rodzinie lub na placu zabaw, masz prawo martwić się o jego rozwój. Pamiętaj, że każde dziecko jest inne, rozwija się w swoim rytmie i tempie, wiele zachowań w rozwoju dziecka – mimo, że wyglądają dziwnie -są typowymi objawami kryzysów rozwojowych np. bunt około drugiego roku życia.
Przeczytaj także: Bunt dwulatka: jak sobie radzić z małym złośnikiem?
Masz prawo nie wiedzieć wszystkiego o rozwoju psychoruchowym, motorycznym, emocjonalnym i poznawczym dziecka! Skorzystaj z porady specjalisty, zajmującego się rozwojem dziecka - porozmawiaj, zapytaj o swoje wątpliwości, wspólnie zastanówcie się, o czym świadczą niepokojące cię zachowania i zaplanujcie strategie, które pomogą wam lepiej wspierać rozwój malucha. Twoje dziecko to twój największy skarb, a fundamenty jego funkcjonowania społecznego budujecie właśnie teraz!
