Dojrzewanie to czas wielu zmian w życiu nastolatka. I to wielkich zmian. To okres przejścia między dzieciństwem, a dorosłością. Nie jest łatwy ani dla młodego człowieka, ani dla jego rodziców. Czy jest czego się bać?
Bęc, zmiana!
Okres dojrzewania dziecka to wielkie wyzwanie dla całej rodziny. W ciałach dzieci zachodzą poważne zmiany, przeżywają huśtawkę hormonalną, a do tego dochodzą jeszcze zmiany w psychice. Takie doświadczenie może przerosnąć każdego.
Dlaczego okres dojrzewania przebiega tak burzliwie? Następuje wtedy wiele zmian: młody człowiek doświadcza ich zarówno na poziomie ciała, jak i psychiki. Psychologowie nazywają go adolescencją i dzielą go na wczesną – czyli od 10 do 16 roku życia – oraz późną – od 16 do 20. Zmiany w pierwszym z nich są najbardziej widoczne – chłopcom zmienia się głos, zaczynają rosnąć w zawrotnym tempie; dziewczynkom rozszerza się miednica i rosną piersi, a wszystkich nastolatków dotyka trądzik. I wahania nastrojów.
Jak zmienia się ciało?
Zmiany ciała w okresie dojrzewania również są bardzo ważne. I trudne. Najlepiej je widać we wczesnej fazie. No i mają wpływ na obraz własnej osoby u nastolatka. U dziewcząt wygląda to inaczej, niż u chłopców. Co ciekawe, istnieją też badania, które pokazują, że dojrzewanie (nie tylko fizyczne, ale i psychiczne) przebiega inaczej w zależności od miejsca zamieszkania i statusu materialnego rodziny. Według tych danych, dziewczynki z zamożnych rodzin i dużych miast dojrzewają szybciej, niż te z małych ośrodków (ciekawe, prawda?)
Co się wtedy dzieje? Jeśli chodzi o fizjologię – ciało zaczyna zaskakiwać. Zmienia się jego wygląd, a we wczesnym okresie dojrzewania pojawiają się funkcje seksualne – to szczególnie trudne dla nastolatków. Psychika nie nadąża za tymi zmianami. Dziewczynki zaczynają przypominać kobiety, pojawia się menstruacja i powiększają się ich piersi (co bywa szczególnie bolesne, kiedy jest przedmiotem żartów niedojrzałych kolegów).
Najbardziej widać to podczas tzw. okresu pokwitaniowego. U chłopców występuje on między 12-15 rokiem życia. Przybierają w tym czasie około 20 kilogramów oraz szybko rosną (nawet 20 cm lub więcej, czasem w ciągu kilku miesięcy!) Wtedy zmienia się układ kostny i mięśniowy. To drugie jest szczególnie widoczne, kiedy chłopcy niszczą wiele rzeczy, bo po prostu nie są świadomi swojej siły.
Za to zmiany w psychice sprawiają, że mogą bywać agresywni albo będą dużo ćwiczyć i poszukiwać okazji to współzawodnictwa. Dlatego – jeśli nie zrobiliśmy tego wcześniej – warto pomyśleć o jakimś sporcie. To może pomóc naszemu synowi w „wyżyciu się”. Do tego dyscyplina, jaką często narzuca sport i rywalizacja, mogą pomóc mu przejść ten trudny okres emocjonalnie.
Choć u dziewczynek ten skok następuje około 2 lat wcześniej i nie jest tak widoczny, nie znaczy, że go nie doświadczają. Największą zmianą jest osiągnięcie dojrzałości płciowej, kiedy pojawia się menstruacja. To może być trudne i krępujące, dlatego dobrze przygotować do tego naszą córkę i dać jej dużo wsparcia i zrozumienia.
Chłopcom też nie jest łatwo – w moczu pojawia się sperma, a nocą zdarzają niekontrolowane wytryski (tzw. zmazy nocne). Do tego dochodzi jeszcze mutacja – głos się obniża, ale nie następuje to szybko i niezauważalnie. Wtedy najtrudniejsze są dla chłopców momenty, kiedy podczas rozmów głos staje się piskliwy. Do tego wszystkiego dochodzi jeszcze łojotok i zmiany trądzikowe (niektórych szczęśliwców to omija).
Duże zmiany – widoczne skutki
Wiadomo, że przebieg procesu dojrzewania jest indywidualny, ale jest kilka rzeczy, o których warto wiedzieć. Związek między ciałem a psychiką jest bardzo silny. Dziewczynki mogą być zawstydzone zmieniającą się sylwetką i spada ich samoocena. Wtedy są bardziej podatne na ryzykowne zachowania (szczególnie, że często niesłusznie wymagamy od nich większej odpowiedzialności, niż od chłopców).
Zaniżona samoocena występuje czasem u chłopców, którzy dojrzewają później niż ich rówieśnicy. Jeśli tak jest w przypadku naszego syna, trzeba starać się go delikatnie wspierać i upewniać się, czy nie potrzebuje naszej pomocy.
Nie tylko ciało
Jak zmienia się psychika w tym okresie? Przemianom ulegają emocje, postrzeganie świata i norm moralnych. Dlatego bardzo ważne jest, aby dziecko w tym okresie odczuwało nasze wsparcie i akceptację. Warto uzbroić się w cierpliwość – niestety rodzic często jest „buforem bezpieczeństwa”.
Nastolatek w tym czasie będzie starał się podważać różne normy i będzie to okazywał w skrajny sposób. To nie znaczy, że nas nie szanuje. Musi przejść takie zmiany, żeby wykształcić swoją tożsamość. Dziecko nam ufa, więc jesteśmy pierwszym adresatem jego emocji. Szczególnie tych najtrudniejszych. A jeśli będziemy pamiętać, że nasze dziecko nie jest w stanie ogarnąć tego, co się z nim dzieje, to może się okazać, że cały „bunt” i wszystkie krzyki w domu są po prostu sposobem powiedzenia „mamo, tato – jest mi trudno, nie radzę sobie”.
Na co możemy się przygotować?
Przede wszystkim na słynną chwiejność nastrojów i bardzo emocjonalne reakcje. Nasze dziecko może być jednocześnie bardzo wrażliwe, ale też reagować agresywnie na pozornie nieistotne wydarzenia. Będzie odczuwało duże napięcie emocjonalne, a to ma wpływ na postrzeganie świata i rządzących nim praw.
O co dokładniej chodzi? Nastolatek w tym okresie buduje swoją tożsamość i szuka własnej drogi. Do 16 roku życia to okres poszukiwania własnego ja. Nastolatek stara się wtedy być autonomiczny. To coś w stylu buntu dwulatka, ale w bardziej skrajnej formie ;).
Dlatego bunt i kontestowanie są czymś absolutnie naturalnym! To może skupiać się na nas – dziecko (no tak, to wciąż nasze dziecko, choć już nie tak małe) będzie fascynować się różnymi ideologiami i wartościami. Może uznać, że nasz styl życia całkowicie mu nie odpowiada. Pewnie będzie skłonne do radykalnych rozwiązań i może podejmować skrajne działania.
Będzie tylko tak lub nie, czarne albo białe. Bez światłocienia. To normalny etap kształtowania się postawy wobec świata. Dobrze pamiętać, że walką nic nie zdziałamy, możemy tylko pogorszyć sytuację. Dojrzewający człowiek w tym momencie swojego życia nadal bardzo potrzebuje naszej miłości (choć stara się tego nie pokazać) i wsparcia.
Koledzy, krewni i znajomi – bliscy
Bardzo ważna jest w tym okresie grupa rówieśnicza, a jej wpływ jest bardzo duży. Może boimy się, że pod jej wpływem nasz nastolatek będzie próbował alkoholu, narkotyków, albo zacznie uprawiać przypadkowy seks. To normalne, że się niepokoimy, ale warto pamiętać, że w tym okresie dziecko najsilniej poszukuje własnego ja. Jednak, co najważniejsze – na to, co zrobi i jak się zachowa, wpływa wiele czynników – przede wszystkim to, jak wyglądał cały proces wychowania. Dziecko wewnątrzsterowne nie będzie miało potrzeby udowadniania swojej wartości w taki sposób, więc spokojnie. Dacie radę :).
