Trzeba zacząć od wyjaśnienia, czym są przedszkola leśne. To takie placówki, w których dzieci większość czasu spędzają pod gołym niebem. Niezależnie od pory roku. Idea jest prosta: nie należy odrywać dzieci od natury i traktować jej jako czegoś dzikiego lub nieokiełznanego. Trzeba im pokazać, że bliskość natury pomaga budować mocny charakter i relacje międzyludzkie.

Początki

Przedszkola leśne zaczęły powstawać się w latach 50. i 60. XX wieku. Wszystko zaczęło się w krajach skandynawskich (chociaż są wzmianki o tym, że w latach 50. takie przedszkole powstało w Anglii, jednak nie ma na ten temat więcej informacji). Pierwszym „oficjalnym” przedszkolem leśnym było to, które w Danii założyła Ella Flautau.

Zanim to się stało, Flautau przez kilka lat zajmowała się dziećmi znajomych – opiekowała się dziećmi znajomych, a program opieki oparła o kontakt z naturą i kreatywność. Rodzice dostrzegli potencjał w tych zajęciach i postanowili pomóc w założeniu „formalnego” przedszkola.

Rozwój pomysłu

Pomysł podchwycili Szwedzi i Norwedzy – w końcu ich przedszkola słyną z tego, że dzieci bardzo dużo czasu spędzają na świeżym powietrzu, niezależnie od pory roku. Choć zimy w Skandynawii są surowe, to dzieci dużo czasu spędzają poza budynkiem przedszkola, nawet przy trzaskającym mrozie. Ale nie tylko tam! Idea przedszkoli leśnych wzbudziła zainteresowanie na całym świecie (chociażby w Niemczech jest ich ponad tysiąc!).

Przedszkola leśne rozwijają kreatywności dzieci. Nie ma zabawek, nie ma prawie przyborów. Jest to, co dzieci znajdą w miejscu, w którym są prowadzone zajęcia. Liczenie oparte o ilość kamieni? Czemu nie? Rysowanie patykiem po ziemi? Które dziecko by nie chciało? Zabawka sklecona z trawy i patyków? Pewnie, że tak! Jeśli takie zabawy nie rozwijają kreatywności dzieci, to… naprawdę trudno znaleźć coś, co rozwinie ją lepiej. Bo o kreatywność tu chodzi.

Proporcje

Zakłada się, że w przedszkolu leśnym dzieci w ciągu roku dzieci spędzają większość czasu na zewnątrz. Przyjęte proporcje to 80% czasu na świeżym powietrzy, 20% w pomieszczeniach. Jeśli idzie fala trzaskającego mrozu, to wiadomo, że opiekuni zorganizują czas dzieciom w taki sposób, żeby nie dygotały na podwórku, ale żeby też się rozwijały. W zależności od oferty w okolicy mogą pójść do muzeum, galerii lub mieć zajęcia zorganizowane tak, żeby dowiedziały się więcej o przyrodzie i nauczyły się czegoś nowego. To od opiekunów zależy najwięcej.

Gdy warunki na to pozwalają (nie leje deszcz, nie ma nawałnic, nie ma mocnych mrozów) dzieci są na zewnątrz. Dużo chodzą, poznają świat, często do tej pory im obcy. Oswajają przyrodę i świat. Hartują się i uczą się dostrzegać rzeczy, które dorosłym często umykają (wiecie jakie dźwięki wydaje szpak?). To rozbudza ciekawość dziecka, a także zmusza rodziców do ciągłego rozwoju. Nic tak nie „rozrusza głowy” jak zadające ciągle pytania dziecko :). Zwłaszcza, że przedszkolaki uczą się bardzo chętnie :)

Główny cel

Wszystkie zabawy mają podstawową funkcję – rozwój dzieci. Nie chodzi tu tylko o zdolność do posługiwania się narzędziami, ale przede wszystkim o kreatywność. Wszystko może być zabawką, wszystko może służyć rozwojowi. Tylko od pomysłowości dzieci i opiekunów, jak zaplanują zajęcia. To trudne zadanie, jednak pasjonatów nie brakuje i otwierane są w Polsce kolejne przedszkola leśne (na przykład zaprzyjaźnione z nami Leśne Przedszkole). Najciekawsze jest to, że nie mają określonego programu. Znajdziecie takie „placówki” w duchu Montessori, znajdziecie takie, które realizują autorski program.

W przedszkolach leśnych zazwyczaj nie ma podziału na dzieci młodsze i starsze. Opiekunowie muszą pamiętać, że w małych nóżkach nie zawsze jest tyle siły, żeby przemaszerować w ciągu dnia kilkanaście kilometrów. To zróżnicowanie wiekowe pomaga w tworzeniu relacji między dziećmi i budowaniu poczucia odpowiedzialności za innych. Starszaki nie wyrywają do przodu, szanują możliwości najmłodszych w grupie. Luźny program pozwala na wzajemne inspirowanie się dzieci. No i zajęcia na świeżym powietrzu hartują młode organizmy. Chociaż po całym dniu „w terenie” ubranka maluchów nadają się najczęściej do prania (po wcześniejszym odmoczeniu – jeśli spieraliście błoto z kolan, to doskonale wiecie, o co chodzi), to możliwości, jakie dają takie formy spędzania czasu przez dzieci są naprawdę wartościowe.

Zalety przedszkoli leśnych

• rozwijają kreatywność i wrażliwość dzieci,
• uczą odpowiedzialności – za innych i za przyrodę,
• rozbudzają ciekawość świata i pomagają go zrozumieć,
• hartują najmłodszych,
• rozwijają rodziców.

Wady

Tak, są wady.

Przede wszystkim – w Polsce jest tylko pięć przedszkoli leśnych. Ale nie to jest największym problemem. Jest nim odpowiedź na pytanie „co dalej”. Bo taki sześciolatek, który ostatnie trzy lata spędził „w terenie”, kiedyś musi pójść do szkoły. Siedzieć kilka godzin w ławce, dostawać słoneczka i tak dalej. Jest wiele form edukacji, które podtrzymują ducha ciekawości świata, jednak miejsc w takich placówkach jest niewiele i są one najczęściej prywatne (podobnie jak przedszkola).

Niestety – na to pytanie wciąż brakuje odpowiedzi, jednak jako rodzice musicie się sami zastanowić, czy jesteście gotowi na kontynuowanie edukacji Waszych dzieci w takim (niespokojnym i otwartym) duchu dalej.

Nadzieję daje to, że przedszkola leśne są czymś nowym (w sumie jak wszystkie alternatywne formy edukacji) i tylko kwestią czasu jest powstanie większej ilości szkół podstawowych, które będą towarzyszyć dzieciom w aktywnym poznawaniu świata. Trzeba trzymać kciuki.

To jeden z tekstów w ramach naszej Akcji: Edukacja.

Więcej informacji o rekrutacji do przedszkoli i zmianach w edukacji znajdziesz tu.