Rozwój dziecka w wieku przedszkolnym: na co zwrócić szczególną uwagę?
Najważniejsze zadania tego etapu w kontekście kształtowania się integracji sensorycznej to
- Sprawność manualna i precyzja ruchów
Jest to ważny etap dla wyćwiczenia precyzji ruchów całego ciała, doskonalenia równowagi ( w tym wieku wiele dzieci zaczyna jeździć na hulajnodze, rowerze czy rolkach) a przede wszystkim ćwiczenie sprawności manualnej. Etap przedszkolny powinien jak najlepiej przygotować dziecko do kolejnego poziomu jakim jest szkoła. Dziecko po ukończeniu przedszkola (nie będę wchodzić w polemikę czy jako 5, 6 czy 7 latek) powinno m.in. być w stanie skoncentrować się na zadaniu, wytrzymać ok. 15 min przy stoliku, umieć organizować sobie proste zadania, prawidłowo trzymać kredkę, naśladować ruch innej osoby. Dla tych umiejętności bardzo ważne jest prawidłowe napięcie mięśniowe i procesy równoważne oraz adekwatne reakcje układu nerwowego na bodźce zmysłowe pochodzące z otoczenia oraz wnętrza własnego ciała.
- Kształtowanie się stronności u dziecka
U przedszkolaka powinna kształtować się dominacja czynnościowa jednej ze stron ciała nad drugą – obserwujemy ją w obrębie parzystych organów takich jak: oko, ucho, ręka, noga. Proces ten nazywany jest lateralizacją. Za określoną stronność jest odpowiedzialna przeciwległa półkula mózgu, a dominacja jednej ręki nad drugą, pozwala na osiągnięcie dobrego stopnia sprawności manualnej i koordynacji ruchowej.
Najczęściej spotykaną lateralizacją jest prawostronna – prawa strona ciała dominuje nad lewą. Osoby praworęczne mają dominującą lewą półkulę mózgową – jest to wynik skrzyżowania dróg nerwowych. Nie oznacza to, że lateralizacja lewostronna jest zła- mamy po prostu zorganizowaną rzeczywistość dla większości- czyli osób praworęcznych. Najważniejsze żeby lateralizacja była jednostronna (prawa lub lewa). Lateralizacja nieustalona (oburęczność) lub skrzyżowana ( np. oko lewe, ręka prawa) może powodować : niezgrabność ruchową i obniżoną koordynacją, trudności manualne, zaburzenia koncentracji, zaburzenia mowy, trudności szkolne ( dysleksja, dysgrafia, dysortografia) czy problemy emocjonalne.
Najnowsze badania głoszą, że już u trzylatka powinniśmy zauważać tendencję do używania jednej z rąk ale ma on prawo jeszcze używać ich zamiennie. Pamiętajmy, że nie wolno przestawiać dziecka na siłę ( np. z lewej ręki na prawą), może to wyrządzić więcej szkody niż pożytku dla jego rozwoju. Dziecko 6 letnie powinno mieć już ustaloną lateralizację we wszystkich zakresach.
Jak wspierać rozwój dziecka w wieku przedszkolnym?
Poprzez jakie aktywności możemy doskonalić powyższe zadania?
Włączanie dziecka do czynności dnia codziennego- samoobsługa, pomoc w porządkach, samodzielność.
Okres przedszkolny to czas najintensywniejszej nauki samoobsługi: dziecko uczy się samodzielnie korzystać z toalety, ubierać, posługiwać się sztućcami- obok względów społeczno-emocjonalnych (samodzielność, poczucie sprawstwa ) mają one ogromne znaczenie dla ćwiczenia sprawności motorycznej. Warto też włączyć dziecko do porządków, które obok wyrabiania prawidłowych nawyków również rozwijają zdolności ruchowe i manualne.
Zapewniając dziecku otoczenie bogate w różnorodne bodźce.
Otoczenie, które stymuluje ale nie przestymulowuje. Terapeuci integracji sensorycznej biją na alarm, że większość dzieci ma wokół siebie za dużo bodźców wzrokowych i słuchowych (telewizja, komputery, tablety, smartfony), za dużo czasu spędzają w 4 ścianach a za mało ruszają się i przebywają na świeżym powietrzu.
Zwyczajne i ukierunkowane zabawy stymulujące wszystkie zmysły.
Wszystkie zmysły czyli 7 systemów zmysłowych:
- Dotyk (masażyki, zabawy dotykowe, brudzące zabawy)
- Równowaga/ Przedsionek (huśtanie, bujanie, kręcenie)
- Czucie głębokie/ Propriocepcja (baraszkowanie z rodzicem, siłowanki, skakanie)
- Wzrok (bańki mydlane, kalejdoskop, latarka na ścianie)
- Słuch (zabawa instrumentami, wspólne śpiewanie, porównywanie dźwięków)
- Węch (wąchanie przypraw i produktów spożywczych, rozpoznawanie zapachów)
- Smak (smakowanie- próbowanie nowych smaków, rozpoznawanie smaków)
Zapewniając dziecku codzienną możliwość ruchu.
Każde dziecko powinno spędzać jak najwięcej czasu na świeżym powietrzu, minimum to 2 godziny dziennie. Powinna to być nieskrępowana zabawa na placu zabaw oraz różnorodne aktywności ruchowe: rower, hulajnoga, rolki, gra w piłkę itp. Nie ma złej pogody, jest tylko nieodpowiednie ubranie. W tym aspekcie powinniśmy czerpać przykład od naszych skandynawskich sąsiadówJ
Ćwicząc z dzieckiem schemat własnego ciała oraz czynności precyzyjne.
Prawidłowy schemat własnego ciała (czucie własnego ciała jako całości, rozpoznawanie części ciała nawet bez użycia wzroku – np. po dotyku) jest niezbędny dla wielu umiejętności dziecka: równowagi, koordynacji, precyzji ruchów, rozwoju emocjonalnego i społecznego. Dobra mapa ciała ma wpływ na późniejsze myślenie logiczne, przyczynowo-skutkowe oraz różnicowanie kierunków w obrębie ciała i przestrzeni . Są to elementy niezbędne do efektywnego myślenia matematycznego – czyli w skrócie zdolności matematycznych.
Czynności precyzyjne czyli takie, które ćwiczą sprawność małej motoryki (dłoni). Pamiętajmy, że najlepszym ćwiczeniem motorycznym NIE JEST KOLOROWANIE MALOWANEK!!!!!! Umiejętność prawidłowego chwytu kredki lub ołówka i sprawne kolorowanie to efekt końcowy, ale nie powinno być ćwiczeniem samym w sobie. Małe rączki ćwiczymy przez: wkładanie, wyjmowanie, odpinanie, zapinanie, przeciąganie, nawlekanie, ściskanie, zgniatanie, wyciąganie, rozciąganie, rozbijanie, łapanie itp. A najważniejszą podstawą dobrych zdolności manualnych jest: prawidłowe napięcie mięśni całego ciała , prawidłowa równowaga oraz samodzielność dziecka. Bez tej bazy rysowanie nawet miliona szlaczków nie ma większego sensu.
Trenując z dzieckiem różne dyscypliny sportowe:
Wiek przedszkolny to idealny czas na rozpoczęcie przygody ze sportem, tak dla przykładu poniżej najczęstsze ramy czasowe dla rozpoczęcia nauki danej dyscypliny:
- rower (biegowy 2/4 r.ż)
- hulajnoga (ok. 3 r. ż)
- taniec (b/o)
- pływanie (jeśli nie zaczęło się wcześniej)
- rolki (ok. 5 r. ż)
- sporty walki (ok. 5 r. ż)
- narty (3/4 r.ż. pierwsze próby, 5 r.ż- regularna jazda)
- ścianka wspinaczkowa (ok. 3/4 r. ż.)
Czytaj inne artykuły dotyczące integracji sensorycznej:
Integracja sensoryczna: kompendium wiedzy
Jak wspierać rozwój sensomotoryczny niemowląt?
Zabawy sensoryczne dla niemowląt
Jak wspierać integrację sensoryczną malucha w wieku 1–3?
Jak wybrać zajęcia sensoryczne dla dziecka?
Przeczytaj także:
Jak zapewnić dziecku spokojny sen?
8 błędów często popełnianych przez rodziców
