Na czym polega niedoczynność tarczycy, a na czym nadczynność?
Tarczyca – niewielkich rozmiarów gruczoł – zlokalizowana jest poniżej krtani i odgrywa niezwykle istotną rolę w organizmie. Odpowiada za produkcję hormonów, które mają wpływ na prawidłowy metabolizm oraz funkcjonowanie całego ciała, w tym układu rozrodczego. Do najczęstszych zaburzeń pracy tarczycy należą jej nadczynność i niedoczynność. Być może z uwagi na podobieństwo nazwy, schorzenia te często są mylone, choć i na poziomie przyczyn, i w zakresie dolegliwości, są między nimi zasadnicze różnice. W przypadku nadczynności produkcja hormonów jest wzmożona, przy niedoczynności – zahamowana. Obie sytuacje niosą ze sobą konsekwencje zarówno dla płodności, jak i przebiegu ewentualnej ciąży.
Jak prawidłowo zdiagnozować choroby tarczycy?
Aby zdiagnozować nieprawidłowości w funkcjonowaniu tarczycy, przeprowadza się w pierwszej kolejności badania hormonalne, w tym przed wszystkim oznaczenia poziomu TSH, FT3 i FT4. Lekarz endokrynolog, do którego należy zwrócić się po poradę, może zlecić również badania w kierunku przeciwciał przeciwtarczycowych: anty TPO i anty TG, by wykluczyć choroby autoimmunologiczne, a także rozszerzyć diagnostykę o inne parametry hormonalne tj. FSH, LH, estradiol, progesteron, by określić przyczyny występujących objawów.
U kogo częściej możemy zdiagnozować nadczynność, a u kogo niedoczynność tarczycy?
Niedoczynność tarczycy częściej niż mężczyzn dotyka kobiety, a ryzyko jej wystąpienia rośnie wraz z wiekiem. Nadczynność tarczycy również częściej występuje u kobiet.
Jakie są objawy niedoczynności/nadczynności tarczycy?
Które schorzenie – niedoczynność czy nadczynność tarczycy – jest bardziej niebezpieczne dla kobiet starających się o dziecko?
Wyniki prowadzonych prac naukowych wskazują, że zaburzenia funkcji rozrodczych, w tym nieregularne miesiączki, cykle nieowulacyjne, niepłodność i poronienia mogą dotyczyć zarówno kobiet z nadczynnością, jak i niedoczynnością tarczycy. Wydaje się, że kliniczna niedoczynność, przy wysokich poziomach TSH oraz niskich fT4, a także obecność przeciwciał przeciwtarczycowych (wynikających z zapalenia tarczycy, choroby Hashimoto), stanowią dość częstą przyczynę trudności z poczęciem dziecka. Mechanizmy są złożone – nieprawidłowości mają swoje konsekwencje i na etapie dojrzewania gamet, i podczas zapłodnienia, i w trakcie rozwoju ciąży. Z tego powodu diagnostyka hormonalna proponowana kobietom planującym potomstwo powinna obejmować również parametry tarczycowe, a panie, u których stwierdzono odchylenia od normy powinny być pod opieką lekarza.
Jak wygląda leczenie tarczycy w obu przypadkach: nadczynności i niedoczynności?
Terapia nadczynności tarczycy obejmuje najczęściej podawanie leków, które pozwolą na uregulowanie poziomu hormonów. W niektórych przypadkach rozważyć można radioterapię, a czasem potrzebne jest przeprowadzenie operacji (np. jeśli powiększona tarczyca uciska na tchawicę powodując zaburzenia oddychania). W przypadku niedoczynności tarczycy również najczęściej stosowana jest farmakoterapia – zazwyczaj leki przyjmuje się przez długi czas, a nawet do końca życia. O wyborze sposobu leczenia zawsze decyduje lekarz, biorąc pod uwagę stan zdrowia oraz potrzeby pacjenta.
Jak powinna wyglądać prawidłowa dieta żywieniowa zarówno w przypadku niedoczynności, jak i nadczynności tarczycy?
Odpowiednia, zbilansowana dieta zawsze wspierać będzie proces leczenia. Pacjentkom z chorobami tarczycy rekomenduje się ujęcie w jadłospisie produktów obfitujących w kwasy omega, selen i witaminę D. W przypadku obu schorzeń zaleca się dietę bogatą w jod (czyli częste spożywanie np. ryb morskich), a także wartościowe białko (chude mięso, nabiał). Nie powinno w niej również zabraknąć niezbędnych składników mineralnych i witamin. W przypadku niedoczynności, warto unikać produktów wysokokalorycznych i regularnie kontrolować masę ciała. Kobiety z nadczynnością, u których metabolizm może być przyspieszony, zamiast słodyczy powinny wybierać owoce i warzywa.
Warto też zrezygnować z mocnej herbaty i kawy, a także napojów energetycznych, które będą podnosiły ciśnienie i przyspieszały pracę serca. Ewentualną suplementację należy omówić z lekarzem, który przed podjęciem decyzji może jeszcze zlecić dodatkowe badania.
Jakie są szanse na ciążę naturalną w przypadku niedoczynności, a jakie w przypadku nadczynności tarczycy? Kiedy należy zacząć rozważać in vitro?
W większości przypadków, jeśli problem nie jest bardzo poważny, uregulowanie zaburzeń jest możliwe dzięki lekom, a pacjentka może starać się o ciążę w toku naturalnych starań, pozostając pod kontrolą lekarza. W przypadku znacznie podwyższonej liczby przeciwciał przeciwtarczycowych, należy zweryfikować, czy u pacjentki nie występują inne choroby autoimmunologiczne. Jeśli tak, uzyskanie ciąży może nie być możliwe poprzez regularne współżycie, a rozwiązaniem jest zapłodnienie pozaustrojowe.
Na pytania odpowiedział dr Andrzej Hajdusianek, ginekolog-położnik z Kliniki Leczenia Niepłodności INVICTA.
