Słowo adaptacja pochodzi od łacińskiego adaptatio i oznacza przystosowanie. Oznacza ona proces, bądź wynik procesu uzyskiwania równowagi między potrzebami jednostki, a warunkami otoczenia. I tu pojawia się pytanie – kto do kogo powinien się przystosować? Oczywiście przystosować powinni się wszyscy, czyli dziecko, rodzice jak i przedszkole. Dziecko adaptuje się z pomocą rodziców i nauczycieli przedszkola. Pójście do przedszkola wymaga poradzenia sobie z odbiorem dużej ilości silnych bodźców, wzmożonego, jednostajnego wysiłku i znoszenia ograniczeń w zaspokajaniu potrzeb. Dlatego niezbędna jest pomoc dorosłych, którzy w odpowiedni sposób przygotują dziecko a następnie wprowadzą je w nową sytuację.
Jak dziecko może się czuć w nowej sytuacji?
Zdarza się, że dziecko w wieku przedszkolnym, a nawet starsze, 5-6 letnie, które pierwszy raz znajduje się w nowym dla niego środowisku, jest zdezorientowane. Nie wie, z kim ma nawiązać kontakt emocjonalny, którego potrzebuje w nowej sytuacji, jest zagubione. Powoduje to obniżenie jego poczucia bezpieczeństwa. Może to skutkować tym, że na skutek stresu te czynności, które w domu dziecko już opanowało i wykonywało nawet z niewielką pomocą dorosłego, w przedszkolu, zostały zapomniane. Mały, nowy przedszkolak czuje się wtedy zagubiony, niepewny i zakłopotany własną nieporadnością. Dziecko nie zawsze potrafi opowiedzieć o tym, z czym ma problem, co je niepokoi. Mogą w jego głowie pojawiać się myśli związane z tęsknotą za mamą, niepewność, czy mama wróci, czy na pewno je kocha skoro jej tu nie ma. Swoje przeżycia może demonstrować poprzez różne lęki, nieposłuszeństwo, rozpacz wobec drobnych (według dorosłych) spraw, nadaktywność, agresję wobec dzieci i dorosłych.
Sposoby radzenia sobie z nową sytuacją, jaką jest pójście do przedszkola oraz nawyki, jakie się wtedy kształtują, wpływają na powodzenie podczas kolejnych nowych sytuacji życiowych, takich jak pójście do szkoły czy zmiana miejsca zamieszkania. Wzorce zachowań wypracowane we wczesnym dzieciństwie mają bardzo duży wpływ na dalsze funkcjonowanie człowieka.
Jak pomóc dziecku odnaleźć się w nowej sytuacji
Zaangażowanie wszystkich stron, czyli dziecka, rodziców jak i personelu przedszkola pomoże zapobiec stresom związanym z pierwszymi dniami w nowym miejscu i nowej grupie.
Dobrym rozwiązaniem jest udział w zajęciach adaptacyjnych. W takich zajęciach dziecko uczestniczy wraz z rodzicami, dzięki czemu może zapoznać się z miejscem i nauczycielami wiedząc, że w razie stresu może schronić się w ramionach mamy lub taty. Warto skrócić na początku pobyt dziecka w przedszkolu i, uwzględniając reakcje dziecka, stopniowo go wydłużać.
Bardzo ważne jest szanowanie uczuć dziecka oraz tego, co przeżywa w związku z nową sytuacją. Mówienie mu „nie bój się” brzmi jak nakaz i nie daje dziecku poczucia, że jest rozumiane. Lepiej po prostu nazywać to, co dziecko przeżywa, np. „boisz się, że mama nie wróci. Obiecuję ci, że na pewno po ciebie przyjdę”. Takie nazywanie emocji dotyczy także personelu przedszkola, który również powinien akceptować to, co dziecko przeżywa. Dziecko rozumiane przez otoczenie nie będzie czuło się tak bardzo osamotnione. Dlatego warto porozmawiać z kadrą przedszkola i przekazać jak najwięcej informacji na temat potrzeb naszego dziecka oraz tego, w jaki sposób my je wspieramy w nowej sytuacji.
Czasem pomocna w przejściu procesu adaptacji może okazać się maskotka lub przytulanka. Jest ona wspomnieniem domu i miejsca, w którym dziecko czuło się bezpiecznie i może pomóc przetrwać pierwsze dni w przedszkolu.
Każde dziecko, które wchodzi do nowego miejsca oraz do grupy rówieśniczej powinno być otoczone odpowiednią opieką ze względu na przewidywane trudności adaptacyjne. My, dorośli mamy tutaj do odegrania bardzo wyjątkową rolę.
Pierwszy kontakt dziecka z dużą grupą dzieci w przedszkolu to przełomowy moment w jego życiu. Prawidłowa adaptacja dziecka do przedszkola kształtuje prawidłowe nastawienie dzieci do nowego środowiska, jakim jest grupa przedszkolna i personel pracujący w grupie. Pozwala stworzyć atmosferę przyjaźni i zaufania, a także zachęca rodziców do podejmowania działań dla dobra własnego dziecka.
To jeden z tekstów w ramach naszej Akcji: Edukacja.
Więcej informacji o rekrutacji do przedszkoli i zmianach w edukacji znajdziesz tu.
