Na początku 2013 roku Fundacja Bullerbyn zaprosiła do współpracy warszawskich rodziców i pasjonatów wolnej i demokratycznej edukacji do stworzenia grupy inicjatywnej. W efekcie spotkań w Warszawie powstały dwie szkoły demokratyczne oraz trzecia – świętochowska grupa unschoolingowa działająca w oparciu o filary szkół demokratycznych.
Grupa unschoolingowa: wychowanie do wolności
Obecnie w grupie uczy się 21 dzieci, a wspiera ich w tym kilkoro dorosłych. Przez trzy dni spotykają się w podwarszawskim Świętochowie, gdzie w naturalnych warunkach na wsi, spędzają razem czas. Społeczność dzieci i dorosłych zbudowana jest na równości i wzajemnym szacunku. Niezwykle ważna jest wewnętrzna, nienarzucona motywacja do nauki. Podstawą edukacji jest wolność do decydowania za samego siebie oraz świadome uczenie się z własnej woli. Dzieci rozwijają umiejętności uczenia się, kreatywnego myślenia, planowania i organizowania czasu, podejmowania decyzji, nazywania i wyrażania swoich potrzeb. Odkrywają siebie, swoje słabe i mocne strony, rozwijają zdolności, zainteresowania, pasje oraz umiejętności społeczne. To wszystko jest możliwe poprzez przyjazną przestrzeń do rozwoju, umożliwiającą swobodną eksplorację i naturalną naukę, a także poprzez wspierających dorosłych, budujących i uczących budować relacje oparte na trosce, uważności i szacunku, będących z dziećmi w codzienności. Istotny jest także rytm dnia, nadający bezpieczeństwo i strukturę, oparty na stałych elementach planu dnia.
Jak działa grupa unschoolingowa?
Dzień rozpoczyna się od zebrania, które prowadzi codziennie inny przewodniczący. Tworzona jest wówczas tablica możliwości, dzieci wzajemnie inspirują się do różnych działań. Innym stałym elementem dnia są wachty kuchenne – dzieci zapisują się na nie i na zmianę dbają o porządek. Podczas dnia jest mnóstwo czasu, który można dowolnie zagospodarować – na naukę, zabawę, wspólne działania. Dzień domyka krąg podsumowający, jest to moment spotkania całej społeczności, służący wymianie doświadczeń. Spotkania społeczności są także czasem, w którym tworzone są zasady wynikające z codziennego doświadczania niewygody różnych sytuacji i potrzeby porządkowania rzeczywistości. Pozostałe dwa dni w tygodniu grupa spędza w Warszawie, gdzie korzysta z potencjału i możliwości, jakie oferuje miasto.
Mentoring zamiast nauczania
O proces edukacyjny w grupie unschoolingowej troszczą się mentorzy we współpracy z rodzicami, tworząc odpowiednie warunki sprzyjające samodzielnemu pozyskiwaniu wiedzy przez dzieci. Warunki takie to środowisko naturalnie stymulujące ciekawość dzieci i odpowiadające na ich indywidualne potrzeby, w tym potrzebę eksploracji otaczającego świata. Jest to możliwe dzięki precyzyjnemu określeniu roli mentora jako przewodnika w miejsce nauczyciela, którego głównym zadaniem jest wpajanie suchej wiedzy zgodnie z podstawą programową, nie zawsze dostosowanej do zainteresowań dziecka. Mentor wspiera w odkrywaniu świata i podąża za dzieckiem, które bierze odpowiedzialność za uczenie się nie tylko w obszarach własnych zainteresowań, ale również za to, by spełnić obowiązek szkolny, wymagany polskim prawem. Obowiązek ten obejmuje uzyskanie świadectwa szkolnego promującego do kolejnego etapu edukacyjnego. Z naszych doświadczeń wynika, że w grupie unschoolingowej dzieci doskonale sobie z tym radzą, podejmując autonomiczne decyzje, godząc własne pasje z podstawą programową, realizując interdyscyplinarne projekty i prezentując je podczas konferencji naukowych, które spełniają rolę egzaminów, jednocześnie umożliwiając wystawienie oceny semestralnej i dając satysfakcję z osiągnięcia sukcesu dzięki własnej pracy naukowej. Konferencje takie odbywają się kilka razy do roku, a ich termin zawsze jest wybierany przez społeczność, poprzez konsensus. Zakres materiału prezentowanego podczas konferencji jest już indywidualną decyzją każdego dziecka.
Ważne jest w tym momencie, aby nadmienić, że rozpiętość wieku dzieci w takiej grupie oscyluje od 6 do 18 roku życia. Komfort procesów społecznych w niej przebiegających umożliwia niewielka liczebność (kilkanaście rodzin), dzięki której sprawnie przebiega komunikacja w grupie.
Unschooling, czyli środowisko rodzinne zamiast klasy szkolnej
Grupy unschoolingowe tworzą rodziny w sposób partycypacyjny, wspólnie podejmując decyzje o tym, że chcą, aby dzieci uczyły się wspólnie w sposób wolny i demokratyczny. Aby to osiągnąć, rodzice przejmują odpowiedzialność za edukację swoich dzieci, składając odpowiednie dokumenty w szkołach macierzystych. Dyrektor takiej szkoły wyraża zgodę na to, aby dziecko uczyło się poza szkołą. Pośród składanych dokumentów znajduje się opinia z poradni psychologiczno-pedagogicznej, poświadczająca możliwość zarówno dziecka, jak i rodziny, do samodzielnego spełniania obowiązku szkolnego. Rodziny skupione w jednej grupie, wraz z mentorami, tworzą społeczność szkolną współdecydującą o wszystkich zasadach panujących w tej społeczności. Przypomina to małe, wiejskie społeczności lokalne, czy wręcz wioskę indiańską. Obszar decyzji rodziców z reguły obejmuje decyzje finansowe, dlatego budżet grupy jest transparentny, podlegając modyfikacjom adekwatnym do potrzeb grupy. Środki z tego budżetu są dysponowane przede wszystkim na koszty zatrudnienia mentorów, materiałów programowych i innych. Część budżetu musi pokryć koszty związane z miejscem, w którym uczą się dzieci. Rodzice mogą podjąć decyzję o formie prawnej przedsięwzięcia, zakładając na przykład organizację pozarządową (stowarzyszenie, fundację) czy działalność gospodarczą. Mogą również oprzeć się o już istniejącą strukturę tak, jak to dzieje się w przypadku Fundacji Bullerbyn, która wspiera społeczność, zajmując się wszelkimi prawno-finansowymi obowiązkami, jak również zdobywając dodatkowe środki finansowe dla rozwoju edukacyjnego dzieci. Fundacja pozarządowa ma możliwość zdobywania dotacji, środków z jednego procenta podatku dochodowego i darowizn. Dzięki takiemu wsparciu rodzice i mentorzy mogą w pełni poświęcić się aspektom rozwojowym dzieci.
Bardzo ważnym aspektem budowania społeczności jest wsparcie procesu grupowego, który dotyczy zarówno bezpośrednio społeczności szkolnej, którą tworzą dzieci i mentorzy, codziennie spędzając ze sobą czas, jak i osobno rodziców, spotykających się co najmniej raz w miesiącu i będących w stałym kontakcie. Zagwarantowanie prawidłowego przebiegu tych procesów z troską o wzajemne relacje, związaną z umiejętnym rozwiązywaniem konfliktów, tworzeniem konsensusu, współpracą, tworzy podstawę poczucia bezpieczeństwa w grupie. Fundacja zapewnia wsparcie psychologiczne mentorów poprzez regularne superwizje prowadzone przez psychologa. Mentorzy mają odpowiednie doświadczenie w pracy z dziećmi, związane między innymi z Akademią Wychowawców, czyli cyklem szkoleń i warsztatów oraz stażem prowadzonym pod superwizją. Rodzice dzieci z grupy unschoolingowej także spotykają się wraz z psychologiem na wspólnych grupach wsparcia. Dopiero na takim fundamencie można tworzyć warunki dla prawidłowego rozwoju dzieci i co za tym idzie, efektywnej edukacji.
Meritum funkcjonowania grupy opiera się na dwóch podstawowych filarach szkół demokratycznych: swoboda decydowania o sobie oraz społeczność równych praw, gdzie każdy ma ważny głos, niezależnie od wieku czy funkcji. W przypadku Fundacji Bullerbyn filary te wpisują się w naszą misję “Wspieramy Rodziców, Wychowawców i Dzieci w budowaniu więzi opartych na szacunku i zaufaniu”.
